Các cuộc biểu tình trên đường phố vốn rất hiếm khi xảy ra, đã bùng phát tại các thành phố ở Trung Quốc cuối tuần rồi. Reuters dẫn lời một số chuyên gia Trung Quốc cho thấy đây được xem là một cuộc trưng cầu ý dân nhằm vào chính sách zero-Covid của Tập Cận Bình và là sự phản kháng mạnh mẽ nhất từ công chúng cho đến nay trong sự nghiệp chính trị của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Không phải chỉ có lúc này mới có nhiều người dân Trung Quốc liều lĩnh với nguy cơ bị bắt giam và áp bức khác để đổ ra đường, lên tiếng phản đối về một vấn đề, kể từ sau cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989.

“Trong suốt 10 năm nắm quyền của Tập Cận Bình, thì đây là lúc người dân cho thấy sự giận dữ công khai và quy mô lan rộng nhất, chống lại chính sách của chính phủ,” Bates Gill, một chuyên gia Trung Quốc tại tổ chức Asia Society nói.

Sự bất mãn của công chúng liên quan đến chính sách zero-Covid của Tập Cận Bình, được bày tỏ trên mạng xã hội hoặc ngoài đời thực, dưới hình thức các bức poster được dựng lên tại những trường đại học hoặc bằng biểu tình, trở thành một thách thức chính trị trong nước lớn nhất đối với ông Tập kể từ các cuộc biểu tình chống dự luật dẫn độ ở Hong Kong vào năm 2019.

Tập Cận Bình đã nhận trách nhiệm cá nhân trong việc đứng đầu một “cuộc chiến tranh” chống Covid, biện minh zero-Covid là một nhu cầu “đặt con người lên trên tất cả” và liệt kê chính sách Covid “đúng đắn” của mình trong số các thành tích chính trị của ông ta, vào thời điểm Tập Cận Bình chuẩn bị bước vào nhiệm kỳ lần thứ ba, một điều chưa từng có tiền lệ tại Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 vào tháng 10 vừa qua.

Gần ba năm sống trong đại dịch, Trung Quốc cho rằng các chính sách của mình không phải luôn luôn hướng đến việc không có ca Covid mà thay vào đó, chỉ là “linh động” hành động khi số ca gia tăng.

Mặc dù các cuộc biểu tình khiến Tập Cận Bình không thoải mái, thế nhưng không thể nào có thể gần đến mức lật đổ được ông ta, các chuyên gia nhận định, bởi vì hiện nay Tập Cận Bình nắm quyền kiểm soát hoàn toàn về mặt đảng, quân sự, an ninh và cả cỗ máy tuyên truyền.

Chống phong tỏa

Trong khi một số người biểu tình hô vang, “Tập Cận Bình hãy từ chức đi. Đảng Cộng sản Trung Quốc hãy từ chức đi”, thì hầu hết mọi người khác chỉ quan tâm là chống lại việc phong tỏa tại khu căn hộ của mình thế nào hay cách nào để được miễn test Covid thường xuyên.

“Một khi những lợi ích cá nhân này được đáp ứng, thì hầu hết mọi người đều sẽ nhân nhượng và làm theo,” Chen Daoyin, cựu Phó Giáo sư Đại học Khoa học Chính trị và Luật Thượng Hải, và hiện là một nhà bình luận ở Chile nhận định.

Những sinh viên thì không có tổ chức cao, hay được một người đứng đầu, ông Chen nói. Các cuộc biểu tình đã diễn ra tại Bắc Kinh, Thượng Hải, Vũ Hán, Thành Đô và Urumqi.

Vào lúc xảy ra các cuộc biểu tình tại Thiên An Môn và chính quyền Trung Quốc tiến hành đàn áp, đó là thời điểm cuối cùng mà các cuộc biểu tình dẫn đến việc thay thế Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc, và có những sự chia rẽ nội bộ trong giới lãnh đạo đảng về cách kiểm soát cuộc khủng hoảng và con đường nào đưa Trung Quốc tiến đến tương lai.

Tình huống khó khăn

Các cuộc biểu tình đã nhấn mạnh đến một tình huống ngày càng khó khăn đối với Tập Cận Bình, đó là có lùi bước trước một chính sách được ban đầu xem là điều tự hào nhưng dần đang trở thành một trách nhiệm ngày càng to lớn.

Nếu ông ấy nhân nhượng trước sức ép của công chúng và rút lại chính sách zero-Covid thì Tập Cận Bình sẽ trông yếu kém, và điều này có thể khuyến khích thêm người dân đổ ra đường trong tương lai nếu họ muốn có thêm sự thay đổi.

“Nếu ông ta nhân nhượng thì điều này có nghĩa là chính sách zero-Covid đã hoàn toàn thất bại và ông ta sẽ phải chịu trách nhiệm cho điều này. Chuyện này sẽ khiến ông ta bị mất mặt,” Teng Biao, một nhà hoạt động nhân quyền, luật sư và học giả Trung Quốc nói.

Và tính cách của Tập Cận Bình không phải là nhân nhượng, giới phân tích cho biết.

Tập Cận Bình đã nhấn mạnh đến nhu cầu ngăn chặn một “cuộc cách mạng màu”, hoặc các cuộc biểu tình chống chính phủ, trong lần gần nhất khi ông phát biểu tại Thượng định Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (Shanghai Cooperation Organisation) ở Uzbekistan hồi tháng 9 vừa qua.

Ông Tập cũng bày tỏ sự tiếc nuối trong bài phát biểu kín không công khai trước truyền thông về sự sụp đổ của Đảng Cộng sản Liên Xô bởi vì không có ai “đủ đàn ông” để vượt qua thách thức.

Nếu Tập Cận Bình hướng tới thay đổi chính sách Covid trước khi Trung Quốc sẵn sàng thì có thể dẫn đến dịch bệnh lan rộng, số ca tử vong tăng, hệ thống y tế quá tải, và những hậu quả này thật khó để chấp nhận.

Nhưng nếu ông ta bất chấp trước khi tìm ra một cách để tuyên bố chiến thắng và kiềm chế, ông ta đối mặt với các rủi ro là người dân giận dữ thêm khi ngày càng bất mãn trong khi nền kinh tế thì bị suy yếu.

Tập Cận Bình đã thay đổi một chút chính sách zero-Covid với việc công bố “20 biện pháp” hồi tháng rồi, trong một nỗ lực để chuẩn hóa các biện pháp phòng ngừa trên toàn quốc và giúp chúng trở nên thân thiện hơn với người dân và nền kinh tế.

Nhưng Tập cũng công khai bác bỏ nhu cầu phải kiềm chế tất cả các đợt dịch, nhiều giới chức địa phương vẫn còn mắc sai lầm về hướng cảnh báo và thực thi các lệnh phong tỏa và những luật cách ly nghiêm ngặt hơn, được đề ra trong “20 biện pháp” này.

“Vào thời điểm này thì họ dường như không hiểu,” Willy Lam, nhà nghiên cứu cấp cao từ Quỹ Jamestown Foundation cho biết.

“Một mặt, Tập Cận Bình và thành phần của ông ta, tất cả dường như đầy quyền lực. Nhưng song song đó, … chúng ta thấy một sự thiếu vắng phản hồi từ chính quyền mới.”(BBC)