Con người sẽ tiến hóa như thế nào trong một triệu năm?

Để hiểu sự tiến hóa tương lai của loài người, chúng ta cần nhìn về quá khứ.

Liệu con cháu của chúng ta sẽ là những người được cấy vào cơ thể những máy móc công nghệ cao, chân tay có thể mọc lại và đôi mắt như máy ảnh như đi ra từ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng?

Liệu con người có thể biến thành một loài lai giữa sinh học và nhân tạo? Hoặc liệu chúng ta có thể trở nên nhỏ bé hơn hay cao lớn hơn, gầy hơn hay mập hơn, hoặc thậm chí với các đặc điểm khuôn mặt và màu da khác nhau?

Ngược về quá khứ

Tất nhiên, chúng ta không biết, nhưng để nghiên cứu vấn đề này, chúng ta hãy quay trở lại một triệu năm trước để xem con người lúc đó trông như thế nào.

Thời ban đầu, người thông minh (Homo sapiens) chưa tồn tại.

Một triệu năm trước, có lẽ chỉ có một vài loài người khác nhau trên Trái Đất, bao gồm người Heidelberg (Homo heidelbergensis), vốn có điểm tương đồng với người đứng thẳng (Homo erectus) và người hiện đại, nhưng cấu trúc cơ thể sơ khai hơn người Neanderthal sau này.

Trong lịch sử cận đại hơn, trong 10.000 năm qua, đã có những thay đổi đáng kể để con người thích nghi theo.

Lối sống nông nghiệp và nguồn thức ăn dồi dào đã dẫn đến các chứng bệnh mà chúng ta đã dùng khoa học để giải quyết, chẳng hạn dùng insulin để trị bệnh tiểu đường.

Về hình dáng, con người trở nên mập mạp hơn và, ở một số nơi, cao lớn hơn.

Có lẽ, vào lúc đó, chúng ta có thể tiến hóa trở nên nhỏ hơn để cơ thể cần ít năng lượng hơn, Thomas Mailund, phó giáo sư công nghệ thông tin sinh học tại Đại học Aarhus, Đan Mạch, nhận định, và đặc điểm tiến hóa này sẽ ích lợi hơn trên một hành tinh dân cư đông đúc.

Sống bên cạnh rất nhiều người là tình trạng mới mà con người phải thích nghi.

Trở lại thời con người còn là sống kiểu săn bắn hái lượm, mỗi ngày lượt tương tác với nhau rất ít.

Mailund cho rằng chúng ta có thể đã tiến hóa theo những cách giúp chúng ta thích ứng với việc này. Chẳng hạn như ghi nhớ tên người khác có thể trở thành một khả năng quan trọng hơn nhiều.

Vận dụng công nghệ

Đây là chỗ công nghệ phát huy tác dụng. “Cấy ghép trong não sẽ cho phép chúng ta nhớ tên mọi người,” Thomas nói.

“Chúng ta biết những gene cần thiết để tạo nên bộ não giỏi nhớ tên mọi người. Chúng ta có thể thay đổi gene đó. Nghe có vẻ giống khoa học viễn tưởng hơn. Nhưng chúng ta có thể làm điều đó ngay bây giờ. Chúng ta có thể cấy ghép não nhưng chúng ta không biết cấu trúc nó như thế nào để nó có công dụng. Chúng ta đang tiến đến điểm đó nhưng nó còn rất thử nghiệm.”

“Nó thực sự không còn là vấn đề sinh học nữa, mà là vấn đề công nghệ,” ông nói.

Hiện tại, mọi người dùng cấy ghép để sửa chữa chỗ nào đó của cơ thể bị hư hại, chẳng hạn như máy tạo nhịp tim hoặc cấy ghép hông.

Có lẽ trong tương lai, cấy ghép đơn giản sẽ được dùng để nâng cấp con người. Cũng như cấy ghép não, ngoại hình chúng ta có thể có các bộ phận công nghệ dễ nhìn thấy hơn, chẳng hạn như mắt nhân tạo với camera trong đó để có thể đọc các tần số màu sắc và hình ảnh khác nhau.

Tất cả chúng ta đều đã nghe nói về những đứa trẻ được tạo ra theo những chuẩn thiết kế nhất định.

Các nhà khoa học đã có công nghệ để thay đổi gene của phôi, mặc dù điều này gây tranh cãi và không ai chắc chắn điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Nhưng Mailund cho rằng trong tương lai, việc thay đổi một số gene nào đó có thể sẽ không bị là phi đạo đức.

Điều này có thể dẫn đến lựa chọn các đặc điểm của em bé, vì vậy có lẽ con người sẽ có ngoại hình như cha mẹ mong muốn.

“Nó vẫn sẽ là lựa chọn, giờ đây là lựa chọn nhân tạo. Những gì chúng ta làm với việc lai tạo ra các giống chó, thì chúng ta sẽ làm với con người,” Mailun nói.

Tất cả điều này khá giả thuyết, nhưng liệu xu hướng dân số có thể cho chúng ta bất kỳ ý niệm nào về việc chúng ta sẽ trông như thế nào trong tương lai hay không?

Thay đổi trong nhân khẩu học

“Dự đoán về một triệu năm trước là suy đoán thuần túy, nhưng dự đoán cho tương lai gần hoàn toàn khả dĩ, với việc sử dụng thông tin sinh học bằng cách kết hợp những gì chúng ta biết về biến đổi di truyền hiện nay với các mô hình về thay đổi nhân khẩu học trong thời gian tới,” Tiến sĩ Jason A. Hodgson, giảng viên môn Những Thách thức Lớn trong Hệ Sinh thái và Môi trường, cho biết.

Giờ đây, do chúng ta đã có các mẫu di truyền của bộ gene hoàn chỉnh từ nhiều người trên khắp thế giới, các nhà di truyền học đang hiểu rõ hơn về biến thể gene và cách nó được cấu trúc trong một cộng đồng.

Chúng ta không thể dự đoán chính xác biến thể di truyền sẽ thay đổi như thế nào, nhưng các nhà khoa học thông tin sinh học đang tìm hiểu các xu hướng dân số để cho chúng ta hình dung.

Hodgson dự đoán cư dân ở khu vực thành thị và nông thôn sẽ ngày càng trở nên khác biệt.

“Tất cả các cuộc di cư đều diễn ra theo chiều từ nông thôn đến thành thị, do đó chúng ta sẽ thấy đa dạng di truyền tăng lên ở các thành phố và giảm ở nông thôn,” ông nói. “Những gì bạn có thể thấy, đó là sự khác biệt theo khu vực con người sinh sống.”

Nó sẽ khác biệt ở phạm vi toàn thế giới nhưng ở Anh, chẳng hạn, các khu vực nông thôn ít đa dạng hơn và đa phần tổ tiên ở đây đã ở Anh trong thời gian dài hơn so với các thành thị vốn có dân nhập cư cao hơn.

Sắc da sậm hơn

Các sắc dân sẽ có tỷ lệ sinh cao thấp khác nhau. Chẳng hạn như dân số ở châu Phi đang gia tăng nhanh chóng, cho nên gene di truyền của họ tăng lên với tần suất cao hơn so với mức chung trên toàn cầu.

Những nơi sắc dân có màu da sáng có tỷ lệ sinh thấp hơn. Do đó, Hodgson dự đoán, từ góc độ toàn cầu, màu da con người từ sẽ trở nên sậm hơn.

“Gần như chắc chắn là tần suất màu da sậm đang tăng trên quy mô toàn cầu so với màu da sáng,” ông nói. “Tôi đoán rằng từ giờ cho đến vài thế hệ nữa, một người bình thường sẽ có nước da sậm hơn bây giờ.”

Còn không gian thì sao? Nếu con người cuối cùng đưa người lên sống trên sao Hỏa, chúng ta sẽ tiến hóa để trở thành như thế nào?

Với ít trọng lực hơn, các cơ trên cơ thể chúng ta có thể sẽ thay đổi cấu trúc. Có lẽ chúng ta sẽ có cẳng tay và cẳng chân dài hơn.

Trong điều kiện khí hậu lạnh hơn giống như ở Kỷ Băng hà, liệu chúng ta có thể trở nên thậm chí còn mũm mĩm hơn, với lớp lông cách nhiệt trên người, giống như những người Neanderthal họ hàng của chúng ta hay không?

Chúng ta không biết, nhưng, chắc chắn là biến đổi di truyền của con người đang gia tăng.

Trên toàn thế giới, mỗi năm có xấp xỉ hai đột biến mới cho mỗi một trong số 3,5 tỷ cặp gene cơ sở trong bộ gene người, Hodgson nói.

Điều này thật tuyệt vời – và nó sẽ khiến chúng không thể nào vẫn sẽ trông y như vậy sau một triệu năm.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.