Đa Tình ….Trường Hận Ca ….

   +  Tìm hiểu hai câu thơ thần sầu của Trư Bát Giới TVB  +

Trong phim Tây Du Ký phiên TVB các bạn chắc có nghe qua câu thơ thần sầu của chàng Trư Bát Giới, mình rất thích và hôm nay rãnh rỗi ngồi sớt trên google thấy có nhiều thông tin thú vị muốn chia sẻ bạn nào mê câu thơ này:

“Đa tình tự cổ không dư hận, thử hận miên miên vô tuyệt kỳ”

Hay “”Đa tình tự cổ nan di hận, dĩ hận miên miên vô tuyệt kỳ”

2 câu thơ này ngụ ý rằng:

“Kẻ đa tình tự ngàn xưa chỉ còn lưu lại mối hận, Nỗi hận này dài dằng dặc biết bao giờ nguôi”.

Đây là hai câu thơ nổi tiếng trong bài thơ “Trường Hận Ca” của nhà thơ Bạch Cư Dị

Hoàn cảnh ra đời như sau:

Bài thơ ‘Trường Hận Ca” nhằm mục đích tiếc thương cho mối tình vương giả Đường Huyền Tông và Duong Quý Phi.

Dương Quý Phi, tên thật là Dương Ngọc Hoàn, sinh ngày 1-6-719, chết năm 756, tại Thục Quận (Thành Đô, Tứ Xuyên, Trung Quốc), nổi tiếng lá sinh đẹp từ trong trứng. Năm 14 tuổi, nàng được bà Hoàng Hậu bắt gả cho con trai Thọ Vương Lý Mạo, chỉ là vợ chồng trên danh nghĩa vì Lý Mạo còn rất nhỏ. Đường Huyền Tông lần đầu tiên trông thấy nàng Dương Quý Phí đã mê đấm đuối, nhưng không thể nạp thiếp vì là con dâu.

Đường Huyền Tông phải dùng rất nhiều chiêu thức thâm sâu mới có thể lập được nàng Dương Ngọc Hoàn từ con dâu lên làm vợ chính. Đường Minh Hoàng bị sắc đẹp của Dương Quý Phi làm cho mê mẩn nên bỏ bê triều chính, ngày đêm chỉ lo chuyện sủng ái Quý Phi.

Rồi biến cố An Lộc Sơn ập đến. Tất cả các quần thần cho là Dương Ngọc Hoàn là đầu mối mọi tội lỗi nên ép vua xử chết. Vua nói yêu lắm nhưng bức quá nên giết luôn. Hài em rất tốt nhưng rất tiếc…

Bạch Cư Dị tự Lạc Thiên, người đời nhà Đường, quê ở Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây, đậu Tiến sĩ năm 27 tuổi, nhận chúc Hàn lâm học sĩ. Chứng kiến được cảnh thảm khốc của một bi tình si lụy của Đường Minh Hoàng, họ Bạch để lòng cảm xúc bằng bài “Trường hận ca” (Hận tình muôn thuở).

Nguồn: Internet .

Trường hận ca của Bạch Cư Dị

Bạch cư Dị là một trong ba nhà thơ Đuờng lớn nhất của Tàu. Trong văn học cổ của Việt Nam, ông đã được biết nhiều , nhất là qua bản Tỳ bà hành nổi tiếng nhờ Phan huy Vịnh chuyển dịch sang Việt ngữ.

 Trường hận ca dài hơn và ý thơ đặc sắc hơn bản Tỳ bà hành rất nhiều.Tại Nhật nó là một trong hai bài thơ Đường được yêu thích nhất.

Trong văn đàn VN,  vào đầu thế kỷ 20, chính xác là vào tháng 12  năm 1934, Cụ Tản Đà có dịch và đăng trong Tiểu thuyết Thứ Bảy, là bản dịch được nhiều người Việt Nam biết tiếng nhất. Tản Đà dịch 120 câu nguyên tác thành 132 câu Song thất lục bát. Vào năm 1949, nghĩa là 15 năm sau, Ngym dịch lại, ông dịch đúng 120 câu, bản này cũng được đăng trong Tiểu thuyết Thứ Bảy năm xưa. Điều này chứng tỏ là Tiểu thuyết Thứ Bảy cố tìm một bản dịch khác hay hơn chăng?.

Nhiều Thi nhân Việt Nam yêu thích và họ đã dùng vài chữ trong bài như là điển từ trong thơ văn của mình. Kể cả Tác giả Chinh phụ ngâm và Kiều.  Do vì bản Tỳ bà hành của Phan huyVịnh chuyển sang quốc âm hay quá cho nên bài Tỳ bà hành được người Việt biết nhiều hơn.

Nay, đầu thế kỷ 21, Laiquangnam trộm nghĩ rằng Ngôn ngữ Việt Nam hẳn đã có nhiều thay đổi và ngôn từ chắc phong phú hơn xưa chăng. laiquangnam xin giới thiệu cùng bạn đoc bản dịch của mình, bản của laiquangnam dài đúng120 như nguyên tác qua thể tự sự Song thất lục bát truyền thống của Người Việt .

Lược truyện

Trường hận  ca là câu chuyện tình giữa nàng Dương Quý Phi  và vua  Đường  Minh Hòang (Đường  Minh Hòang là nhà vua tài hoa, là tác giả của vũ điệu nghê thường, cải biên từ điệu múa của Ấn Độ). Ở miền nam Việt Nam trước 75,câu chuyện này được viết thành vở cải luơng rất nổi tiếng .

Chuyện kể, vua Đường Đường  Minh Hòang từ khi chiếm đoạt được người đẹp Dương Quý Phi  (DQP), nhà vua đã say mê và bỏ bê việc triều chính.  Vua dành cho gia đình DQP lắm bổng lộc và đặc ân.  An Lộc Sơn là một tướng trong cung , cũng yêu nàng rồi nổi lọan. Vua phải bỏ kinh thành. Khi chạy đến Mã Ngôi thì quân sĩ không chịu đi nữa nếu như nhà vua không giết người gây tai họa là DQP. Vì sự tồn vong của một vương triều Vua đành chịu phép, mặc cho thủ hạ hành xử người thiếp yêu. Vua lánh nạn tại đất Thục. Nỗi nhớ người xưa day dứt trong lòng vua.  Lọan An Lộc Sơn rồi cũng được yên. Vua về lại kinh thành. Sống trong cảnh cũ thiếu người xưa khiến lòng vua càng thêm thương nhớ. Tình yêu của Vua đã làm động lòng một đạo sĩ ở đất Lâm Cùng. Đạo sĩ này dùng phép  thuật gọi hồn để Vua tôi có thể gặp nhau trong thế giới mộng, thế giới bên kia hay thế giới mà nhà vua có thể tìm đến trong mỗi giấc ngủ. Nàng DQP, nay là một tiên nữ đang sống trên hải đảo thần tiên, nàng mang tên là Thái Chân, đó là một pháp danh cũ của một ni sư năm xưa khi Vua mới gặp nàng tại nhà con trai mình, Lý Dực. Tại cung của Tiên của bà Tây Vương Mẫu, khi gặp sứ giả của vua,  DQP đã thổ lộ mọi nỗi nhớ và nhắc lại mọi kỷ niệm xưa mà nàng giữ kín, nay có dịp tỏ bày một lần cho hả dạ. Tất cả chỉ vì thương nhớ “Tình quân” lần này là lần cuối. Nguòi tiên cõi tục. Qua 120 câu thơ của BCD có nhiều chi tiết cảm động ..

Ngoài bản văn tiếng Viêt do Laiquangnam chuyển dịch thông qua thể Song thất lục bát còn có các bản dịch thơ của người xưa là Tản Đà và Ngym để Khách thơ tiện việc đối chiếu .tại link (1). Khách thơ  có thể tìm bản dịch sang tiếng Mỹ do giáo sư  Bynner (Đaihoc Harvard- HOAKY) dịch vào thập niên 1930 từ link (2)  .. .

Các bản dịch này đều được thực hiện trước năm 1950 tính đến nay đã hơn 50 năm. Nay vào đầu thế kỷ 21,  xin mời các bạn đọc lại một bản dịch khác của laiquangnam. Mong các bạn được cùng vui theo người Nhật .

   +  Trường hận ca + ( Bạch Cư Dị )

Vua Hán chuộng thiên hương quốc sắc

Chửa gặp người để mắt tơ vương

Vào xuân có gái Họ Dương

4-Nhà khuê kín cổng cao tường ?_đâu hay!

Trời chú tâm ra tay điêu khắc

Người ngọc vào …đổi sắc quân vương

Nhìn sa đà lậm yêu thương

8-Tam cung lục viện ?_lo đường Hoàng ân !

Ao Hòa Thanh , ngày xuân lạnh  giá

Suối ấm tan mở thắm làn da,

Thị tỳ nâng dậy thân ngà,

12-Ngày là … ân sủng,  ngày là…. vua yêu.

Suối tóc chảy, dáng kiều bước khẽ

Sắc màn sen ấm vẻ đêm xuân

Càm ràm  đêm ngắn ái ân ,

16-Lâm triều gác lại, lậm nàng tận trưa.

Vui tiệc xuân chẳng chừa ngày nghỉ

Đêm liền đêm  ,” nhị hỉ “( !&?)vua  nàng

Ba ngàn cung nữ hoang mang

20-“Ba ngàn âu yếm dồn sang một người”

Bên lầu ngọc, tươi cười trang điểm

Sà vào lòng, âu yếm tình quân

Họ hàng hưởng lộc vua ban

24-Khen thay phận gái” nhuộm sang họ mình”

Thiên hạ bình.. mẹ cha cùng nghĩ

Trai làm gì, gái thế mà hay!

Ly cung cao chín tầng mây

28-Nhạc tiên theo gió bủa vây nhà nhà

Ca múa nhạc xập xòa, ầm ĩ

Ngắm suốt ngày thiên ý còn  vương

Thình lình tiếng trống Ngư Dương

32-Hãi hùng! tan khúc”Nghê thường vũ y”

Chốn kinh thành “_mịt chi!”.. khói bụi

Ngựa tây nam lúi húi lên đuờng  ,

Thúy Hoa nghiêng, rối ruột gan

36-Trường An trăm dặm lệ tràn thấm khăn

_Bất lực nhìn Sáu quân ngừng tiến,

Vua điếng hồn,”hoa biến, ngọc tan”

Đầy đường vung vãi tư trang

40-Nào ai cúi nhặt trâm vàng tành banh.

Vua đứt ruột cam đành ngoảnh mặt,

Màu máu pha nước mắt lưng tròng,

Bụi vàng gió cuốn song song,

44-Dọc khe Kiếm Các mây lồng thang mây.

Núi Nga My cảnh đây người vắng

Nhạt màu cờ, sắc nắng phôi pha

Càng trông núi Thục xanh ra

48-Cố quên càng nhớ, cố xoa càng lầy!

Trăng Hành cung trông mây nhớ ngọc

Chợt  đêm mưa, kẻng tróc càng đau

Thế thời đến lúc đổi màu,

52-Ngựa về kinh cũ, dàu dàu khôn bon .

Mã Ngôi ấy! đất bùn xơ xác,

_Dung nhan xưa, tìm nát nay đâu?

Vua tôi sướt mướt nhìn nhau,

56-Mặc cho vó ngựa quay đầu về Đông.

Nơi ao vườn sững trông cảnh cũ ,

Sen Thái Hồ, liễu rủ Vi Ương,

Cảnh đây, đâu bóng người thương!

60-Ngắm sen nhớ mặt.. ngắm dương nhớ mày.

Nhớ mận đào, hoa lay xuân ửng ,

Nhớ ngô đồng lá rụng trong thu.

Tây Cung, Nam Nội mịt mù,

64-Cỏ thu ?, xác lá ? _ chỉn chu làm gì!

Lê Viên tóc ca nhi bạc xám …

Tiêu Phòng đầu thái giám bạc tênh

Đóm bay trước điện vờn quanh

68-Thao thao thức thức năm canh âu đành …!

Đêm đầu dài! cầm canh trống giã

Trời sáng sao(?&!) _ Trời ạ! …. còn ngơi.

Uyên ương ngói lạnh sương rơi,

72-“Kéo mền thúy nhé!” bồi hồi hôm mai.

Tử sinh tưởng đà dài ly cách,

Chửa lần nào! gặp phách trong mơ.

Lâm Cùng đạo sĩ cậy nhờ

76-Cơ cầu phách lạc cõi mơ lần về.

Đồng cảm mối ủ ê thương tiếc,

Bèn sai ngay đồng thiếp ra tay,

Rẽ mây cưỡi gió miệt mài,

80-Lên trời xuống đất đổi thay tìm nàng.

Chín cõi mây, suối vàng tìm bấy ,

Đảo nơi nơi nào thấy gì đâu!.

Nghe rằng giữa biển thâm sâu,

84-Núi xanh huyền ảo nhuốm màu hư vô.

Lầu tiên cảnh nhấp nhô ngũ sắc,

Tiên nữ nhiều dáng vóc mười phân… ,

Có nàng họ Thái tên Chân,

88-Mặt hoa da phấn thập phần y chang!,

Gỏ vội vàng cửa tây Kinh Khuyết

Nhờ Tiểu tiên  báo tiếp Song Thành

Tin về sứ Hán lan nhanh

92-Bàng hoàng hồn mộng trong mành cửu hoa

Xô dạt gối, áo đà khép vội,

Vén màn châu bối rối nhìn ra

Mặt châu ngái ngủ, kiêu sa

96-Mũ hoa chửa sửa, bước qua hiên ngà.

Gió rung áo bay tà phất phới,

Tưởng khúc xưa điệu mới Nghê Thường.

U hòai mắt lệ còn vương,

100-Hoa lê ướt đẩm cành xuân la đà…

Mù mịt tin khi xa cách mặt,

” Tình Quân vương” khắc cốt ghi lòng,

_”Chiêu Dương ân ái còn không,

104-Huống chi ngày tháng cõi Bồng lê thê…

Chạnh trần thế, ngoái trông chốn cũ

Trường An đâu?_ bụi phủ lâm râm ,

Trao vật cũ, dấu tình thâm ,

108-“Thoa vàng, hộp khảm” âm thầm đẩy qua.

Hộp một mảnh, cành thoa một nhánh,

Bẻ thoa vàng, khảm đánh làm  đôi

Vững như ” vàng khảm đời đời”

112-Người tiên, kẻ tục, nghĩ thời gặp nhau1

Giờ ly biệt,trước sau nhắc riết,

Lời thề xưa riêng biết hai người.

Trường Sinh, thất tịch dưới trời,

116-Kề vai đêm vắng,.cũng lời khúc nôi:

“_ Nếu là chim: liền đôi liền cánh,

_Nếu là cây: liền nhánh liền cành”.

 Có mà ngày dứt khuôn xanh,

120-Hận này dằng dặc dễ đành nguôi ngoai!

1)Vua Hán , BCD dùng từ này để né phải nói trực diện nhằm bảo toàn mạng sống .

2)Dương Qúi Phi tên thật là Dương Ngọc Hoàn ,người Tứ xuyên . Cha bà là Dương Huyền Diễn thuộc giới giàu có, tổ phụ từng làm thứ sử tại quận Kim. Nói chung cũng thuộc loại con nhà, bà là một trong bốn người Taù đẹp nhất trong cổ sử Tàu .

3)Ao Hòa Thanh( Hoa thanh trì ), nơi có suối nước nóng trên núi Nam ly, địa danh thuộc tỉnh Thiểm tây của Tàu

4)Nhị hỉ , từ đa nghĩa tùy thuộc ngữ cảnh, tình huống. Lúc này nhà vua đã 50 tuổi ngoài .

5) “Trai làm gì, gái thế mà hay”! Từ Dương quý phi mà họ Dương hưởng bổng lộc của Vua,

6)Ngư Dương là địa danh,thuộc tỉnh Hà Nam. An Lộc Sơn khởi binh tại đây.

7) Ly Cung, địa danh, cung trên núi Nam Ly, tức là cung Hòa Thanh

8)”Nghê thường ”  khúc múa do Đường minh Hoàng mô phỏng theo điệu múa của Ấn Độ

9) Thúy Hoa là cờ hiệu của Vua

10) Trường An ,địa danh, là tên kinh đô

11) Sáu quân là 6 cánh quân ( đông,tây,nam ,bắc ,tiền,hậu ) bảo vệ khi nhà vua thân chinh, hay di chuyển ngoài hoàng thành.

12) Kiếm Các, Nga My là dịa danh ở đất Ba Thục nay là Tứ xuyên

13) Hành cung là nơi vua ở tạm khi xa cung điện kinh thành .

14) Mã Ngôi  là điạ danh, nơi vua phải thi hành án tử, ra lệnh giết Dương Qúi phi ( bà chết năm 38tuổi, án thắt cổ )

15) Thái Hồ,Vi Ương , Tây Cung, Nam Nội , Lê Viên , Tiêu Phòng là địa danh các cung vua tại Hoàng thành. Riêng Lê Viên là nơi diễn kịch trong cung đời Đường, nhà vua nuôi dạy con hát tại đây .

16) mền Thúy là mền quý dành cho vua dùng.

17) Lâm Cùng địa danh ở Ba thục

18) Thái Chân là pháp danh khi đi tu của Dương ngọc Hoàn. Bà nguyên là vợ của Thọ vương Lý Dực, con trai Đường Minh Hoàng. Chức danh của bà lúc đó “Thọ vương phi” Khi ra tu tạm chùa tại đây bà  lấy pháp danh là Thái Chân.  Đường Minh Hoàng đến đây hò hẹn cùng. Cha (ĐMH) lấy vợ của con (Thọ vương ).Thế mới biết nàng rất đẹp khiến vua ” bất chấp dị nghị” !.

19) Kinh Khuyết, “cửa tây Kinh Khuyết”, chổ ở của bà Tây Vương mẫu, bà tiên trên trời

20) Tiểu tiên là tiên thị nữ , Song Thành là tiên nữ hầu bà  Tây vương mẫu

21) “Nghĩ thời gặp nhau”   lấy ý  người xưa “nghĩ đến nhau là coi như đã gặp nhau”  .

22) Trường Sinh, địa danh , tên một trong các cung điện của nhà vua

23) Thất tịch là đêm mồng 7tháng 7 âm lịch, ngày này Ngưu lang gặp Chúc nữ.

24) Khuôn xanh  là trời xanh, chữ của Kiều :

412-Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn,

Khuôn xanh biết có vuông tròn mà hay ? ( K 412)./.