Đường huyết

Định nghĩa

Glucose trong máu cung cấp năng lượng cho tế bào, được cơ thể hấp thụ từ thực phẩm và đồ uống. Sau khi ăn, hormone insulin tăng lên trong thời gian ngắn, giúp cơ thể hấp thụ glucose từ máu để tạo năng lượng.

Chỉ số đường huyết GI (glycemic index), chỉ nồng độ glucose trong máu, thường được đo bằng đơn vị là mmol/l hoặc mg/dl. Lượng đường có thể tăng hoặc giảm vào các thời điểm khác nhau trong ngày.

Tại sao lượng đường huyết lại quan trọng?

Nếu cơ thể không có đủ insulin để kiểm soát lượng đường từ thức ăn và đồ uống, lượng đường sẽ ở lại trong máu. Điều này có thể xảy ra ở người bị kháng insulin, nghĩa là cơ thể không phản ứng đúng với insulin.

Lượng đường trong máu cao kéo dài gây hại mạch máu, dẫn đến bệnh tim mạch vành, bệnh thận, bệnh về mắt do tiểu đường. Người có nguy cơ cao cần kiểm tra lượng đường trong máu thường xuyên để kiểm soát và giảm nguy cơ biến chứng.

Chỉ số đường huyết của người bình thường là bao nhiêu?

Lượng đường huyết bình thường ở người khỏe mạnh dao động từ 4,0 đến 5,4 mmol/l khi đói và tăng lên khoảng 7,8 mmol/l 2 giờ sau khi ăn.

Với người mắc bệnh tiểu đường type 1 hoặc type 2, lượng đường huyết trước bữa ăn chỉ nên ở mức 4-7 mmol/l. Sau bữa ăn, chỉ số này có thể dao động ở mức dưới 9 mmol/l đối với người mắc bệnh tiểu đường type 1 và dưới 8,5 mmol/l với người mắc bệnh tiểu đường type 2.

Lượng đường trong máu dưới 3,9 mmol/l được coi là quá thấp, gọi là hạ đường huyết. Chỉ số dưới 2,22 mmol/l có nguy cơ đe dọa tính mạng, cần được xử trí kịp thời.

Cách đo đường huyết tại nhà

Chuẩn bị dụng cụ

Chất sát khuẩn như cồn hoặc nước rửa tay, thiết bị lấy máu ngón tay, que thử (được thiết kế phù hợp với máy đo đường huyết), điện thoại hoặc sổ để lưu lại kết quả, máy đo đường huyết cá nhân.

Các bước thực hiện:

Đầu tiên rửa tay sát khuẩn và để ráo vị trí trích máu trước khi bắt đầu. Sau đó, bật máy đo đường huyết và theo dõi đến khi thiết bị thông báo sẵn sàng nhận mẫu máu. Dùng thiết bị trích máu đâm vào một bên ngón tay ở vị trí bên cạnh móng tay và bóp ngón tay đến khi máu tạo thành một giọt trên que thử. Bạn sử dụng miếng tẩm cồn thấm vào ngón tay để cầm máu và chờ máy tạo kết quả đọc.

Nếu gặp khó khăn bước lấy máu, bạn có thể làm ấm bàn tay bằng cách chà tay tạo nhiệt hoặc ngâm ấm tay rồi lau khô và sát khuẩn. Trường hợp trích máu xét nghiệm vượt ngưỡng chịu đau, một số cách sau có thể giúp bạn giảm đau như thay mới thường xuyên bộ kim trích xuất máu (lancet), thay đổi độ dày của lancet, thay đổi ngón tay…

Dấu hiệu cảnh báo đường huyết thấp

• Đói cồn cào
• Lo lắng
• Ngủ không yên
• Run rẩy
• Cảm xúc bất ổn
• Đổ mồ hôi
• Khó tập trung
• Vấn đề về thị lực
• Nói lắp, lú lẫn
• Chóng mặt

Dấu hiệu nhận biết tăng đường huyết

• Khát quá mức
• Đi tiểu nhiều hơn
• Đói thường xuyên hơn
• Mờ mắt, mệt mỏi
• Nhiễm trùng nấm men

Những triệu chứng nghiêm trọng xảy ra khi tình trạng tăng đường huyết diễn biến trong thời gian dài hoặc khi lượng đường trong máu quá cao.

• Đau dạ dày
• Giảm cân không chủ ý
• Buồn nôn, hơi thở có mùi trái cây

Khi nào nên đi khám?

Nếu có triệu chứng tiểu đường như đi tiểu nhiều, khát nước, đói, mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc mờ mắt, hãy đi khám sớm. Nếu lượng đường trong máu cao hơn bình thường nhưng chưa bị tiểu đường, bạn có thể không có triệu chứng.

Xét nghiệm máu là cách duy nhất để phát hiện và ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe. Nếu lượng đường huyết quá cao, bác sĩ sẽ tư vấn các biện pháp khắc phục.

Nguyên nhân tăng đường huyết

Ngoài tiêu thụ thực phẩm nhiều đường và tinh bột, mất ngủ, căng thẳng hay mất nước có thể khiến lượng đường trong máu tăng.

Tiêu thụ nhiều thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) cao là nguyên nhân phổ biến gây tăng đường huyết. Tuy nhiên, đôi khi lượng đường trong máu tăng cao không liên quan đến chế độ ăn mà có thể do một số nguyên nhân tiềm ẩn như

• Ốm hoặc căng thẳng
• Mất nước
• Thuốc
• Thay đổi hormone
• Bỏ bữa sáng
• Thiếu ngủ
•  

Cách duy trì chỉ số đường huyết ổn định

Một số cách có thể giúp duy trì mức đường huyết ổn định bao gồm:

Bổ sung thực phẩm màu xanh, đỏ tươi

Chất chống oxy hóa anthocyanins có trong các thực phẩm màu xanh và đỏ tươi như dâu tây, việt quất có khả năng kiểm soát lượng đường huyết tốt hơn.

Theo dõi đường huyết đều đặn

Người có mức đường huyết cao hoặc thấp cần theo dõi chỉ số thường xuyên để tránh các nguy cơ, biến chứng.

Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Người bệnh nên tuân thủ theo đơn thuốc, liệu trình điều trị, không được tự ý thay đổi liều lượng thuốc hay thêm thuốc mới mà không có sự đồng ý của bác sĩ. Điều này giúp phòng tránh những tác dụng phụ không mong muốn.

Thực hiện chế độ ăn hợp lý, cân đối các thành phần

Thành phần dinh dưỡng hàng ngày được khuyến nghị là glucid 50-60%, protid 15-20%, lipid 20-30% tổng số calo trong ngày. Đặc biệt không được bỏ bữa sáng, kết hợp các nguồn protein, chất béo, trái cây hoặc các loại hạt để duy trì lượng đường trong máu ổn định.

Tập thể dục

Tập thể dục thường xuyên, tối thiểu 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần. Lưu ý kiểm tra đường huyết, huyết áp, tình trạng tim mạch trước khi tập. Các bài tập cường độ vừa phải như đi bộ, bơi lội, đạp xe, yoga có thể giúp ích.