Taliban: Từ AK47 lên trực thăng Black Hawk, xe Humvee và súng Mỹ

Một video gần đây đăng trên mạng xã hội cho thấy cảnh các chiến binh Taliban nhìn ngắm một một sản phẩm quân sự mang tính biểu tượng của Hoa Kỳ: chiếc trực thăng Black Hawk – được lái chạy ở sân bay Kandahar.

Chiếc phi cơ đa năng có bốn cánh quạt tuy chỉ chạy trên đường băng, nhưng hình ảnh này gửi ra một thông điệp cho toàn thế giới: Taliban nay không còn là một nhóm các chiến binh rách rưới ôm súng AK ngồi trên những xe bán tải cũ kĩ nữa.

Tại những nơi khác, kể từ khi Kabul rơi vào tay nhóm Hồi giáo cực đoan theo đường lối cứng rắn hôm 15/8, các chiến binh Taliban đã xuất hiện trong những bức ảnh khoe sở hữu các loại vũ khí và xe cộ do Hoa Kỳ sản xuất.

Người ta thấy có một số chiến binh với trang bị vũ khí chiến đấu đầy đủ xuất hiện trong các post đăng trên mạng xã hội, trông không khác gì những lực lượng đặc nhiệm khác trên thế giới.

Họ không còn xuất hiện trong hình ảnh đặc trưng với bộ râu dài và mặc những bộ quần áo truyền thống salwar kameez, và đương nhiên không ôm những thứ vũ khí rỉ sét. Họ trông rất khác.

Họ chiếm được những thứ vũ khí này sau khi binh lính từ các lực lượng quốc phòng và an ninh quốc gia Afghanistan đầu hàng lần lượt từ thành phố này tới thành phố khác.

Một số người nói trên mạng xã hội rằng điều này khiến cho Taliban trở thành nhóm cực đoan duy nhất có được lực lượng không quân.

Taliban có bao nhiêu máy bay?

Lực lượng Không quân Afghanistan có 167 máy bay, trong đó gồm các phi cơ và trực thăng tấn công tính đến cuối tháng Sáu, theo một bản phúc trình do Tổng Thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan (Sigar), một tổ chức đóng tại Hoa Kỳ, thực hiện.

Các hình ảnh thu được từ vệ tinh do Planet Labs trao cho BBC cho thấy có một số phi cơ quân sự của Afghanistan đỗ trên đường băng sân bay Kandahar.

Một ảnh chụp sáu ngày sau khi thành phố rơi vào tay Taliban cho thấy có 5 chiếc phi cơ, trong đó có ít nhất là 2 chiếc trực thăng MI-17, 2 chiếc Black Hawk (UK-60), và 1 chiếc trực thăng thứ ba – có thể đó cũng là chiếc UH-60 – theo Angad Singh, chuyên gia về không quân từ tổ chức nghiên cứu Observer Reseach Foundation đóng tại Dehli.

Điều đó có nghĩa là một số trong những chiếc phi cơ này hoặc là đã được lái ra khỏi đất nước hoặc đã được chuyển tới các căn cứ không quân khác.

Taliban cũng đã chiếm được 9 căn cứ không quân còn lại ở Afghanistan, trong đó có các căn cứ tại Herat, Khost, Kunduz và Mazar-i-Sharif, nhưng hiện không rõ họ đã chiếm được bao nhiêu chiếc phi cơ từ các căn cứ này, do không có ảnh chụp vệ tinh đối với những địa điểm đó.

Các chiến binh Taliban và truyền thông địa phương đã đăng những hình ảnh phi cơ bị tịch thu và các thiết bị bay không người lái từ những sân bay đó. Một số trang web độc lập cũng đã xác định được vị trí thực tế của một số trong các phi cơ đó.

Nhưng cũng có gợi ý cho rằng có một số máy bay đã được đưa ra khỏi Afghanistan trước khi nước này rơi vào tay các tay súng của phe nổi dậy.

Phân tích các hình ảnh vệ tinh chụp hôm 16/8 từ sân bay Termez của Uzbekistan cho thấy có hơn 20 chiếc trực thăng, trong đó có MI-17, MI-25, Black Hawk và một số các phi cơ chiến đấu hạng nhẹ A-29 và C-208, theo chuyên gia hàng không làm việc tại Delhi, người không muốn tiết lộ danh tính.

Các chuyên gia tại tổ chức nghiên cứu an ninh CSIS nói rằng các phi cơ và trực thăng này nhiều khả năng là của lượng không quân Afghanistan.

Trong lúc đang có những câu hỏi về khả năng không chiến của Taliban thì các chuyên gia đồng ý rằng nhóm này rất có kinh nghiệm trong việc xoay xở với các loại súng ngắn, súng trường và các kiểu xe cộ phức tạp. Mà những thứ đó lại tương đối dồi dào ở Afghanistan.

Từ 2003 đến 2016, Hoa Kỳ đã đưa tới một số lượng khí tài cực lớn cho các lực lượng Afghanistan chiến đấu bên cạnh quân Mỹ: 358.530 súng trường các loại, hơn 64.000 súng máy, 25.327 súng phóng lựu và 22.174 chiếc xe Humvee, loại xe chạy được trên mọi địa hình, theo báo cáo của chính phủ Hoa Kỳ.

Sau khi các lực lượng Nato chấm dứt vai trò chiến đấu vào năm 2014, quân đội Afghanistan đã được trao nhiệm vụ đảm bảo an ninh cho đất nước.

Do các lực lượng Afghanistan gặp khó khăn trong việc đối phó với Taliban, Hoa Kỳ đã cung cấp thêm thiết bị và thay mới các vũ khí, khí tài cũ.

Chỉ riêng trong năm 2017, Mỹ đã cung cấp gần 20.000 súng trường M16. Trong những năm sau đó, Mỹ đóng góp ít nhất 3.598 khẩu súng trường M4 và 3.012 chiếc Humvee, bên cạnh các loại vũ khí, khí tài khác, cho các lượng lượng an ninh Afghanistan trong thời gian từ 2017 đến 2021, theo Sigar.

Taliban có thể làm được gì với lượng vũ khí khí tài dồi dào mới có được?

Điều đó còn phụ thuộc vào từng loại vũ khí, khí tài họ thu được.

Thu được nhiều máy bay có thể là điều dễ dàng đối với Taliban, nhưng vận hành và bảo dưỡng chúng lại là điều khó khăn, Tiến sĩ Jonathan Schroden, giám đốc nhóm tư vấn CNA và là cựu cố vấn cho các lực lượng Hoa Kỳ tại Afghanistan, nói.

Các bộ phận, thiết bị thường cần được bảo dưỡng và thỉnh thoảng cần được thay thế, và lực lượng không quân sẽ cần phải dựa vào nhóm các nhân viên kỹ thuật để bảo đảm duy trì thì độ an toàn khi bay cho từng chiếc phi cơ.

Hầu hết các máy bay đều được bảo dưỡng bởi các nhà thầu tư nhân Hoa Kỳ, những người đã bắt đầu rời đi ngay từ trước khi Taliban tấn công vào các thành phố, tỉnh thành hồi đầu tháng Tám.

Jodi Vittori, giáo sư an ninh và chính trị toàn cầu tại Đại học Georgetown và là một cựu binh không quân Hoa Kỳ từng phục vụ tại Afghanistan, đồng ý rằng Taliban thiếu khả năng chuyên môn để có thể vận hành những máy bay này.

“Do vậy, không có mối nguy hiểm trước mắt nào về việc Taliban sử dụng những máy bay này,” bà nói, và chỉ ra rằng các máy bay có thể đã bị tháo dỡ một phần trước khi các lực lượng Afghanistan đầu hàng.

Tuy nhiên, Taliban sẽ tìm cách bắt buộc các cựu phi công Afghanistan phải bay những phi cơ này, Jason Campbell, nhà nghiên cứu từ Rand Corporation và là cựu giám đốc phụ trách vấn đề Afghanistan trong Văn phòng Chính sách của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, nói.

“Họ sẽ đe dọa các cựu phi công và gia đình, để họ phải khiến một số trong những phi cơ này cất cánh, nhưng về mặt dài hạn thì viễn cảnh sẽ không mấy sáng sủa.”

Và Taliban nhiều khả năng sẽ có thể tự vận hành được các phi cơ MI-17 do Nga sản xuất, bởi đây là loại đã hoạt động tại Afghanistan từ hàng chục năm qua.

Với các loại máy bay còn lại, họ có thể sẽ nhờ vào những quốc gia có thiện cảm với mình để giúp cho công tác bảo hành và đào tạo vận hành.

Với các loại vũ khí khác, việc làm quen, sử dụng sẽ là dễ dàng hơn nhiều đối với phe nổi dậy. Các chiến binh chân đất của Taliban có vẻ như cũng dễ dàng làm quen được với các thiết bị trên mặt đất mà họ chiếm được.

Qua năm tháng, họ đã chiếm được các chốt kiểm soát,và những người lính đào ngũ đã giúp họ làm quen được với những loại vũ khí đó.

Việc để cho nhóm này tiếp cận được với những vũ khí hiện đại như vậy là một “thất bại khủng khiếp”, Michael Kugelman, phó giám đốc Trung tâm Wilson từ Washington, nói.

Điều này sẽ không chỉ có tác động giới hạn ở Afghanistan. Hiện đang có những lo sợ về việc một lượng nhỏ vũ khí có thể sẽ xuất hiện trong thị trường chợ đen, do đó làm thổi bùng lên những phong trào nổi dậy khác trên toàn thế giới.

Nó không phải là mối đe dọa xảy ra ngay lập tức, bà Vittori nói, nhưng một chuỗi cung ứng có thể sẽ xuất hiện trong những tháng tới đây.

Trách nhiệm chặn đứng điều này nằm ở các quốc gia láng giềng của Afghanistan, như Pakistan, Trung Quốc và Nga.

Ông Campbell nói rằng Taliban có vẻ rất thiết tha trong việc tạo ra một hình ảnh có trách nhiệm, cho dù sẽ khó có chuyện họ không ủng hộ về ý thức hệ cho các nhóm tương tự hoạt động trên toàn cầu.

Sự đoàn kết trong nội bộ Taliban cũng là một yếu tố then chốt khác nữa, đóng vai trò quan trọng trong việc các vũ khí này sẽ được sử dụng ra sao.

Bà Vittori nói rằng có khả năng các phe phái trong Taliban sẽ quyết định tách ra, và cùng với sự chia tay phe phái sẽ là việc mang đi theo các vũ khí mới chiếm được.

Do đó, sẽ có rất nhiều điều phụ thuộc vào việc giới lãnh đạo của Taliban sẽ duy trì nhóm này như một khối ra sao, một khi tâm trạng hân hoan chiến thắng sau thành tựu chiếm được Afghanistan dần lắng xuống.(BBC)

Tường thuật bổ sung: David Brown