Sáng 07/11/2023, Quân vương của nước Anh, Charles III đã đọc bài diễn văn đầu tiên của ông kể từ khi lên ngôi vua cuối năm 2022 tại Điện Westminster.

Theo luật Anh, đây là diễn văn có tính biểu tượng cao, vì là lần đầu do vua Charles đọc ở cương vị nguyên thủ quốc gia, để khai mạc kỳ họp mùa Thu của Quốc hội.

Bài diễn văn, King’s Speech, ngoài các nội dung mang tính nghi thức, còn là bản giới thiệu, định hướng chính sách của chính phủ đương quyền từ nay cho tới nhiệm kỳ Quốc hội tới, dự kiến vào đầu 2025.

Trong số các nội dung pháp lý vua Charles thay mặt Quốc hội công bố có hiệu lực từ nay, có Luật Cải cách Quy chế thuê bất động sản và thuế đất (The Leasehold Reform – Ground Rent Act) và Luật Di dân (Migration Act).

Cả hai luật này đều đã được thông qua năm 2022 nhưng lời của nhà vua giúp chúng có thêm sức nặng.

Về luật di dân, mà thực ra là luật chống nhập cư phi pháp, vua Charles đồng ý với chính phủ của đảng Bảo thủ về cách ngăn chặn dòng di dân bằng thuyền nhỏ từ châu Âu vào Anh, gọi đó là “hoạt động nguy hiểm” cho tính mạng.

Anh Quốc sẽ thúc đẩy hợp tác với Pháp và các nước khác để giảm số người liều mình vượt biên vào Anh bằng đường biển, gồm một số người Việt Nam.

Về luật thuế đất, các biện pháp Anh tung ra có mục tiêu giảm sức ép với các hộ gia đình mua nhà mới, thuê căn hộ hoặc nhà xây mới, ở dạng leashold.

Từ nay, tiền phí từ sở hữu đất mà mặt bằng được sử dụng để xây bất động sản cho người dân thuê để ở, sẽ bị cắt xuống bằng giá một hạt hồ tiêu (peppercorn).

Trong truyền thống pháp lý của Anh, ngành thương mại là ngành không chấp nhận các trị giá hợp đồng bằng con số không – vì như thế là không nghiêm túc, và có thể vô hiệu lực. Vì thế, các thương nhân Anh khi mua bán gì đó có thể định giá cho giao dịch “nhỏ như hạt tiêu” – tức là vẫn có giá trị, nhưng nhỏ tới mức coi nó là số không cũng được.

Nay, trị giá tiền thuê đất ‘ground rent’ cho mọi bất động sản xây mới để người dân có chỗ ở, được định nghĩa đúng như vậy: “peppercorn ground rent”, tức là ở mức không phải trả tiền (effectively sets the rate to zero).

Đây là cách chính phủ Anh hạn chế đầu cơ kiếm tiền từ thị trường bất động sản và giúp hàng triệu gia đình sắp phải thuê nhà giảm đi gánh nặng chi phí.

Nói ngắn gọn thì đây là một cách nhà nước “kích cầu” thị trường địa ốc vốn đăng thiếu cả triệu căn nhà, gây ra khủng hoảng thiếu nhà, đẩy giá thuê lên quá tầm với của giới trẻ ở Anh mới ra ở riêng.

Với những hợp đồng thuê nhà (leasehold) đang có hiệu lực thì người thuê, ngoài trả tiền thuê nhà, vẫn phải trả thêm tiền thuế mặt bằng (ground rent), cho chủ nhà. Chủ nhà sau đó phải dùng khoản tiền này đóng vào thuế bất động sản và dịch vụ địa phương cho hội đồng phường, xã, thị trấn họ ở, gọi là “council tax”.

Nhưng một thay đổi nữa cũng được áp dụng nhằm ổn định thị trường BĐS ở Anh.

Đó là quyền gia hạn thời gian thuê nhà từ 90 năm như hiện nay lên 990 năm.

Hiện nay, không chủ nhà và người thuê nào có quyền ký hợp đồng gia hạn thời gian thuê thêm 90 năm. Nhưng từ nay họ có thể ký thêm 990 năm, có nghĩa là quyền thuê dễ dàng được chuyển lại cho người thừa kế. Thủ tục gia hạn gần 1 thiên niên kỷ cũng dễ dàng, đơn giản hơn.

Việt Nam và nguồn thu từ đất cho Nhà nước

So sánh với ở Việt Nam hiện nay thì cách làm ở Anh có thể gợi ý ra một số giải pháp, theo tìm hiểu của BBC News Tiếng Việt.

Đầu tiên là tinh thần của nhà nước pháp quyền vì dân mà ra các chính sách điều chỉnh thị trường. Anh Quốc cắt thuế đất xuống bằng không là để các chủ nhà (landlords) không thể gây sức ép lên người thuê nhà. Như thế, chính phủ đang trợ giúp người đi thuê BĐS, tức là nhóm nghèo hơn các chủ BĐS.

Việt Nam hẳn cần có chính sách tương tự trợ giúp nhóm thuê nhà ở các đô thị đắt đỏ chứ không nên tạo điều kiện cho các đại gia địa ốc tiếp tục đầu cơ, kiếm tiền từ BĐS trong khi giới trẻ, người nhập cư yếu thế bị ép phải thuê nhà giá cao.

Mặt khác, trong khi vì vấn đề ý thức hệ XHCN, nhà nước ở VN không công nhận sở hữu tư nhân về đất đai của dân, thì vẫn có thể gia hạn thời gian sử dụng đất cho họ lên 990 năm.

Hiện nay, tùy vào mục đích sử dụng đất mà luật năm 2003 quy định các mức thời gian cho quyền sử dụng đất ở VN, từ 5 năm tới 50 năm (đất nông nghiệp), 70 năm (các công trình công cộng) và 99 năm (cho thuê đất để xây dựng trụ sở làm việc của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao) (xem thêm Thời hạn sử dụng đất ở VN).

Vì không ai sống lâu tới hơn 9 thế kỷ, nên quyền sử dụng đất dài như vậy có giá trị gần như vĩnh viễn, vốn là tính chất của quyền sở hữu, tạo ổn định xã hội.

Nhưng gia hạn quyền sử dụng đất hàng trăm năm hẳn sẽ gặp các cản trở.

Vì nguồn thu từ đất chủ yếu ở Việt Nam hiện là thu từ cơ chế Nhà nước thu hồi đất, rồi giao, cho thuê đất với các dự án đầu tư phát triển (chiếm 83% tổng thu từ đất năm 2020), theo một bài của ông Đặng Hùng Võ hồi tháng 7/2023 trên VnExpress.

Nhà nước VN ở cương vị ông chủ đất lớn nhất, trên thực tế đã kiếm lợi khổng lồ từ cách đổi quyền sử dụng đất (41.759 tỷ năm 2020, trên 3% GDP).

Nhưng cách làm này cũng tạo bất cập và bất ổn cho thị trường đất và gián tiếp tạo ra các vấn đề khác trong xã hội, gồm tham nhũng và bất ổn chính trị.

Ngoài ra, quỹ đất là có hạn, chính quyền không thể cứ “đổi hạng đất” để kiếm lời mãi mãi.

Việc tạo chính sách “nới sức dân” như thuế đất bằng không cho bất động sản xây mới tại Anh, mới là cách ổn định quốc gia.(BBC)