Đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia (NR) đã vươn lên vị trí dẫn đầu sau vòng bầu cử quốc hội đầu tiên được tổ chức vào Chủ nhật (30/6) với 33% số phiếu bầu. Nước Pháp đứng trước một cuộc thay đổi lớn và chính trị gia 28 tuổi Jordan Bardella có thể làm thủ tướng.

Liên minh cánh tả New Popular Front (NPF) đứng sau với 28% số phiếu, trong khi liên minh của Tổng thống Emmanuel Macron đứng ở vị trí thứ ba với khoảng 21% số phiếu bầu.

Ông Macron hiện đã kêu gọi các đảng trung dung và cánh tả đoàn kết để ngăn chặn phe cực hữu giành quyền kiểm soát quốc hội.

Đâu là lý do chính khiến cử tri Pháp quay sang đảng do bà Marine Le Pen và ông Jordan Bardella lãnh đạo, giúp đảng này lần đầu tiên giành chiến thắng trong vòng một của cuộc bầu cử quốc hội Pháp?

“Chỉ riêng việc điều đó trở nên khả thi đã là một sự kiện lịch sử,” nhà bình luận kỳ cựu người Pháp Alain Duhamel nói.

1) Nguyên nhân nội tại và tình hình kinh tế

Đứng đầu danh sách các vấn đề mà cử tri đối mặt là cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt, vốn đã ảnh hưởng đến sức mua của người dân; giá năng lượng tăng cao; khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe và nỗi lo tội phạm gia tăng mà người Pháp gọi là “sự bất an”.

Trong khi nền kinh tế Pháp nói chung là tốt, thì ở khu vực nông thôn, cách xa các thành phố lớn, người dân nói với BBC rằng họ cảm thấy bị phớt lờ, rằng nguồn vốn và sự chú ý đổ dồn vào các thành phố trong khi tỷ lệ thất nghiệp cao ở một số vùng nông thôn, thậm chí có thể lên tới 25%.

Một số người dân không đủ khả năng mua nhà ở địa phương, trong khi ở một số khu vực, trường học phải đóng cửa do ngân sách bị cắt giảm và nhiều người không hài lòng khi các trung tâm chăm sóc sức khỏe địa phương bị đóng cửa để nhường chỗ cho các trung tâm lớn hơn ở đô thị.

Giáo sư Thomas Pickety nói với BBC rằng những người hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa tạo thành phe ủng hộ chính cho ông Macron, và những người cảm thấy bị bỏ lại phía sau đang nghiêng về phe cực hữu.

Ông Pickety, tác giả cuốn sách bán chạy nhất Tư bản trong thế kỷ 21, xác định rằng có một số lượng lớn người ủng hộ “ở các thành phố nhỏ bị thiệt hại nặng nề về công nghiệp và gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ công, đường tàu ngừng hoạt động, bệnh viện đóng cửa – thật khó để giáo dục con cái khi bạn sống xa các khu đô thị lớn”.

Patrick ở thị trấn Pontault-Combault, phía đông Paris, đã bỏ phiếu cho NR trong cuộc Bầu cử châu Âu.

Patrick nói với BBC: “Mọi người ở đây muốn thay đổi và họ có động lực bỏ phiếu. Họ không vui khi cảm thấy không an toàn trên đường phố.”

Aurélie, một phụ nữ làm nghề quét dọn 37 tuổi có một cậu con trai hai tuổi ở thị trấn Amiens, miền bắc nước Pháp, nơi ông Macron lớn lên, cho biết vấn đề chính mà bà đồng tình với chính sách của đảng NR là an ninh.

“Mỗi sáng tôi thức dậy lúc 4 giờ 30 để đi làm. Tôi từng có thể đạp xe hoặc đi bộ đến bất cứ đâu ở Amiens. Điều này giờ không còn nữa. Bây giờ tôi phải lái xe đi làm,” bà nói với BBC.

“Luôn có những thanh niên lảng vảng quanh đây và tôi rất sợ.”

Một trong những lo ngại của cử tri là vấn đề lương hưu sau khi ông Macron ký thành luật vào năm ngoái, cuộc cải cách của chính phủ ông – vốn nâng tuổi hưởng lương hưu từ 62 lên 64 – khiến nhiều người không hài lòng,

Ông Macron cho rằng cải cách là cần thiết để ngăn chặn hệ thống lương hưu sụp đổ.

Chi phí điện và khí đốt để sưởi ấm tăng mạnh gần đây là vấn đề lớn đối với cử tri, và lãnh đạo NR Jordan Bardella cho biết ông sẽ tập trung vào việc cắt giảm VAT (thuế giá trị gia tăng) đối với năng lượng và danh sách 100 mặt hàng thiết yếu, đồng thời bãi bỏ chính sách cải cách lương hưu của chính phủ chỉ trong vài tháng.

2) Không hài lòng với hệ thống hiện tại

Các cử tri cũng thường nói rằng hệ thống chính trị hiện nay không hiệu quả với họ, rằng NR chưa từng nắm quyền trong chính phủ và rằng một sự thay đổi cũng tốt như một sự nghỉ ngơi.

“Tôi hài lòng, vì chúng tôi cần sự thay đổi,” Jean-Claude Gaillet, 64 tuổi, ở Hénin-Beaumont, thành trì phía bắc của Marine Le Pen, nói với hãng tin Reuters sau cuộc bỏ phiếu hôm Chủ nhật.

“Mọi thứ chưa chuyển động và chúng phải chuyển động.”

Một người ủng hộ NR khác, Marguerite, 80 tuổi, cũng ở Hénin-Beaumont, cho biết: “Họ [NR] vươn lên dẫn đầu vì mọi người đã chán ngấy. Cho nên, bây giờ mọi người sẽ nói: ‘Chúng tôi không quan tâm, hãy bỏ phiếu và xem điều gì sẽ xảy ra.’

“Nhưng bây giờ, điều tôi lo ngại là các đảng chính trị khác sẽ cản đường. Chúng ta đã bỏ phiếu, đây là kết quả, chúng ta phải chấp nhận chúng và xem điều gì sẽ xảy ra.”

Nhưng một cư dân ở thị trấn Oignies gần đó, Yamina Addou, cho biết bà rất sốc trước thành công của NR.

Bà cho biết các cử tri đã bị lôi kéo để ủng hộ phe cực hữu và quyết định của họ có thể dẫn đến sự chia rẽ nghiêm trọng và nguy hiểm trong xã hội Pháp:

“Tất nhiên, nó làm tôi sốc. Tôi thấy rất buồn vì tôi không nghĩ mọi người nhận ra chuyện gì đang xảy ra. Họ chỉ quan tâm đến tài chính và những vấn đề ngắn hạn, hiển nhiên khác.

“Nhưng đằng sau những gì mọi người thấy bề ngoài (như sức mua và các vấn đề ngắn hạn), còn có rất nhiều kế hoạch, ý tưởng sẽ dẫn chúng ta vào một kiểu chiến tranh khác. Không giống như Thế chiến thứ nhất và thứ hai, nó sẽ tinh vi hơn rất nhiều và mọi người không nhận ra rằng chúng ta sẽ rơi vào một cuộc nội chiến, đó là điều tôi nghĩ, và những người như chúng ta sẽ là người phải hứng chịu.”

Nhiều người đã đổ lỗi cho Tổng thống Macron về cuộc khủng hoảng mà đất nước đang gặp phải hiện nay.

Sophie Pedder, trưởng văn phòng tờ The Economist ở Paris, nói với BBC: “Ông ấy đã tạo ra một phong trào đồng thuận để tập hợp những người thuộc mọi quan điểm chính trị khác nhau lại với nhau. Nó hiệu quả, và nó đã chấm dứt những cuộc cãi vã không ngừng diễn ra trong quốc hội và giữa hai phe.

“Nhưng kết quả là những người ôn hòa ở cả cánh tả và cánh hữu đều gia nhập đảng của Macron và những người còn lại là lựa chọn duy nhất để thay Macron – những kẻ cực đoan.”

3) Nhập cư và bản sắc Pháp

Trong những năm qua, Marine Le Pen, lãnh đạo NR trong quốc hội, đã nỗ lực làm cho đảng của bà trở nên chính thống hơn và được cử tri Pháp chấp nhận hơn.

Marine Le Pen đã thực sự cố gắng tách bản thân khỏi di sản gây tranh cãi của cha mình, Jean-Marie Le Pen, và những người sáng lập Đảng Mặt trận Quốc gia, và đổi tên đảng thành Đảng Tập hợp Quốc gia (NR).

Tuy nhiên, đây vẫn là một đảng theo chủ nghĩa dân túy, hoài nghi châu Âu và kịch liệt chống người nhập cư.

Lãnh đạo hiện tại của đảng này là Jordan Bardella cho biết ông muốn cấm những người mang hai quốc tịch Pháp tham gia các vị trí chiến lược nhạy cảm, gọi họ là “những người song tịch”.

Ông cũng muốn hạn chế phúc lợi xã hội đối với người nhập cư và loại bỏ quyền tự động có quốc tịch Pháp đối với trẻ em có cha mẹ sinh ra ở nước ngoài.

Nhưng một kế hoạch cấm đội khăn trùm đầu ở nơi công cộng hiện không phải là ưu tiên hàng đầu.

Đảng NR lợi dụng nỗi lo ngại rằng những người nhập cư, đặc biệt là người Hồi giáo, sẽ không hòa nhập được vào xã hội Pháp.

Ví dụ, một ứng cử viên, Ivanka Dimitrova, nói với BBC rằng đảng này sẽ có kế hoạch chống lại những người nhập cư muốn đặt luật tôn giáo của họ lên trên luật của nước Pháp.

Không có bằng chứng nào cho thấy đây là niềm tin phổ biến trong cộng đồng người nhập cư và NR cũng chưa nói rõ “hành động” sẽ bao gồm những gì, ngoài luật hiện hành.

Leila Abboud, giám đốc văn phòng Financial Times ở Paris, cho biết: “Dư luận ở Pháp đã cứng rắn hơn với vấn đề nhập cư trong thập kỷ qua: bạn có thể cho rằng xu hướng này bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng người tị nạn năm 2015 – hậu quả cuộc chiến ở Syria. Các chính trị gia đang thay đổi để thích ứng với những thay đổi nhanh chóng trong xã hội.”

Khi nói đến EU, NR đã hứa sẽ chấm dứt việc ưu tiên tuân thủ luật pháp châu Âu, một nền tảng quan trọng của dự án Liên minh châu Âu.

Nhưng các chính sách chống NATO và chống EU đã dịu đi và mối quan hệ chặt chẽ của NR với nước Nga của Vladimir Putin đã lặng lẽ bị cắt đứt.

Rời khỏi EU đã không nằm trong chương trình nghị sự kể từ năm 2022.

4) Đảng cực hữu trên mạng xã hội

Đảng NR đã tổ chức các chiến dịch vận động thành công bằng những khẩu hiệu và ý tưởng đơn giản, lợi dụng nỗi lo sợ của người dân về việc mất đi bản sắc Pháp và cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt rộng lớn hơn.

Họ đã sử dụng mạng xã hội rất hiệu quả để quảng bá hình ảnh và thương hiệu của mình và khiến cử tri cảm thấy họ đáng tin cậy và quen thuộc.

Nhà khoa học chính trị Vincent LeBrou của Đại học Franche-Comté nói với chương trình Newsnight của BBC: “Ở Pháp, chúng tôi gọi Jordan Bardella là chính trị gia TikTok vì ông ấy là một chính trị gia huy động mạng xã hội và rất thoải mái với nó.”

“Mạng xã hội đóng vai trò đáng kể trong việc xây dựng hình ảnh của ông ấy. Bạn không biết chính xác ông ấy đang đề xuất điều gì, nhưng bạn sẽ thấy ông ấy có rất nhiều đề xuất.”

Charles Culioli, một ứng cử viên NPF cực tả chống lại NR, cho biết: “Rất nhiều người không phân biệt chủng tộc.

“Họ đã chán ngấy hệ thống này, họ chán ngấy các chính sách của Macron, với tất cả những điều ông ấy đã hứa hẹn với họ(BBC)