Hiến

Bầu Cử Tổng Thống & Những Tiểu Bang Chiến Lược

Vũ Hiến

Nước Mỹ có tổng cộng 50 tiểu bang, nhưng vào mỗi kỳ bầu cử tổng thống người ta thường chỉ chú ý tới một ít tiểu bang được xem là những tiểu bang dao động (swing states) hay những tiểu bang chiến địa (battleground states) – ứng cử viên nào thắng ở những tiểu bang này cũng có nghĩa là sẽ thắng cuộc bầu cử. Đặc biệt năm nay, 3 tiểu bang dao động Michigan, Wisconsin và Pennsylvania là những tiểu bang quan trọng nhất có thể quyết định kết quả của cuộc bầu cử. Cả 3 tiểu bang này đều nằm trong khu vực Trung Tây của Hoa Kỳ.

Hôm thứ Ba tuần qua, ứng cử viên tổng thống đảng Dân chủ Kamala Harris đã chọn ông Tim Walz, thống đốc của Minnesota, là một trong những tiểu bang thuộc vùng Trung Tây, để đứng chung liên danh. Bà đã giới thiệu ông với cử tri tại một cuộc vận động tranh cử ở Pennsylvania, và ngay sau đó họ lên đường để cùng vận động tranh cử ở Wisconsin và Michigan.

3 tuần trước đó, ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump cũng đã chọn ông JD Vance, là một thượng nghị sĩ của tiểu bang Ohio, cũng thuộc vùng Trung Tây, để đứng chung liên danh. Ông Vance được chính thức đề cử tại đại hội toàn quốc đảng Cộng hoà tại Wisconsin hồi giữa tháng 7. Hai ông Trump và Vance ngay sau đó đã cùng nhau đi vận động ở Michigan, và hôm thứ Tư tuần qua, ông Vance đã tới tham dự một số cuộc vận động tranh cử tại Wisconsin và Michigan trong khi liên danh Harris-Walz cũng đang có mặt tại 2 tiểu bang này.

Nơi cạnh tranh ráo riết

Cứ mỗi chu kỳ 4 năm, thường thì các sinh hoạt chính trị và giới truyền thông của Hoa Kỳ có thói quen bỏ quên khu vực Trung Tây trong 3 năm đầu. Sự phát triển về kinh tế và kỹ thuật tiên tiến thu hút nhiều sự chú ý nhất là ở dọc hai bên bờ biển phía Đông và Tây, trong khi dân số và tăng trưởng kinh tế bùng phát ở khu vực phía Nam.

Sau đó, bước vào năm thứ tư của chu kỳ, khu vực Trung Tây lại được chú ý tới nhiều. Các ứng cử viên thường bay tới những tiểu bang lớn như California và Texas là để gây quỹ nhưng rồi sau đó họ lại bay về những tiểu bang dao động của khu vực Trung Tây để vận động tranh cử.

Trong khi nhiều khu vực khác của nước Mỹ đã được phân loại thành các vùng đỏ (Cộng hoà) và xanh (Dân chủ), các tiểu bang lớn nằm ở phía bắc của khu vực Trung Tây vẫn tiếp tục nằm ở ranh giới phân chia giữa 2 đảng chính.

Điều này không hẳn là ngẫu nhiên. Khu vực Trung Tây có sự đa dạng về kinh tế, chủng tộc và văn hóa nhiều hơn so với sự hiểu biết thông thường của số đông quần chúng. Có thể nói vùng Trung Tây là khu vực đại diện nước Mỹ chính xác hơn so với bất kỳ khu vực nào khác của Hoa kỳ. Do đó, khu vực này cũng phản ảnh chính xác sự phân chia gần như đồng đều của quốc gia Hoa Kỳ giữa 2 đảng. Và dân số khá đông đủ để mang tính quyết định trong việc đếm phiếu đại cử tri đoàn (Electoral College votes), biến khu vực này thành trung tâm của sinh hoạt chính trị nước Mỹ, nhất là vào những năm bầu cử.

3 tiểu bang Michigan, Wisconsin và Pennsylvania nằm trong danh sách ngắn gồm 6 tiểu bang được đánh giá là 50/50 – nghĩa là không nghiêng hẳn về một đảng nào. Tiểu bang Minnesota của ông Walz nằm ngay sát phía dưới của 6 tiểu bang mang tính cạnh tranh cao kia.

Kết quả một cuộc thăm dò mới đây nhất của nhật báo Wall Street Journal cho thấy khu vực Trung Tây nói chung là khu vực có số phiếu bầu cân đối nhất của nước Mỹ, với 2 đảng chính về căn bản ngang nhau trong cả hai cuộc đua tổng thống và quốc hội. Các khu vực Đông, Nam và Tây cho thấy nghiêng hẳn hoặc về bên này hoặc về bên kia.

Và đó là lý do vì sao các ứng cử viên phó tổng thống đứng chung liên danh trong mấy năm gần đây liên tục đến từ khu vực này: Ngoài hai ông Vance và Walz, những người được đề cử phó tổng thống khác bao gồm ông Mike Pence của tiểu bang Indiana và ông Paul Ryan của tiểu bang Wisconsin. Ông Walz được chọn một phần vì đảng Dân chủ đang đánh cá rằng với phong thái và tính cách bình dân của người dân vùng Trung Tây của ông sẽ có sức hấp dẫn trên phạm vi toàn quốc và đặc biệt là ở 2 tiểu bang Wisconsin bên cạnh và Michigan gần đó. Tương tự như vậy, ban vận động tranh cử của ông Trump tính toán rằng câu chuyện cuộc đời tự lực cánh sinh và vươn lên của ông Vance và sức hấp dẫn đối với các cử tri thuộc giới lao động của tiểu bang Ohio sẽ lan ra khắp khu vực Trung Tây và xa hơn nữa.

Liên danh Harris-Walz vận động tranh cử tại Wisconsin – AP

Những nơi khác

3 tiểu bang phía bắc của vùng Trung Tây không hẳn là những nơi duy nhất đóng vai trò quan trọng trong cuộc bầu cử năm nay. Ngoài Michigan, Wisconsin và Pennsylvania, hầu hết các nhà phân tích bầu cử đều cho rằng 4 tiểu bang khác cũng đóng vai trò quan trọng đối với kết quả bầu cử: Georgia, Arizona, Nevada và Bắc Carolina.

Những tiểu bang khác còn lại của vùng Trung Tây không mang tính cạnh tranh ráo riết trong các cuộc bầu cử tổng thống gần đây như các tiểu bang lớn nằm xung quanh khu vực Ngũ Đại Hồ. Phần lớn khu vực còn lại này đã nghiêng về đảng Cộng hòa trong 2 thập niên qua. Ví dụ, Ohio và Missouri từng có tên trong danh sách mỗi 4 năm một lần là những tiểu bang dao động trong các cuộc bầu cử tổng thống. Ohio từng được coi là tiểu bang có tính dự báo cao nhất. Tiểu bang này bầu cho ai thì người đó trở thành tổng thống, bất kể thuộc đảng nào, trong tất cả các cuộc bầu cử từ năm 1964 đến năm 2016. Nhưng trong các cuộc bầu cử gần đây, Ohio ngày càng nghiêng về đảng Cộng hòa – ông Donald Trump thắng liên tiếp hai lần – và điều tương tự cũng xảy ra ở Missouri.

Tuy nhiên, ngay cả khi khu vực này trở nên đỏ hơn ở các cuộc bầu cử tổng thống, nó vẫn mang tính cách lưỡng đảng và thường phân chia sít sao đối với các cuộc bỏ phiếu cho nhiều chức vụ khác. Ohio và Wisconsin đều có một thượng nghị sĩ liên bang từ mỗi đảng. Ở Minnesota, quyền kiểm soát cơ quan lập pháp của tiểu bang đã chuyển giao giữa 2 đảng trong những năm gần đây. Ở Wisconsin, ghế thống đốc và cơ quan lập pháp của tiểu bang được chia cho 2 đảng. Ngay cả ở Kansas, thường luôn bầu cho đảng Cộng hòa trong các cuộc đua liên bang, cũng có một thống đốc đảng Dân chủ hiện đang trong nhiệm kỳ thứ hai của bà.

Sự đa dạng của Michigan, Wisconsin và Pennsylvania

Với tất cả những điều vừa kể trên cho thấy vùng Trung Tây là khu vực phức tạp hơn nhiều, khi bàn về tính cách các nhóm dân số cũng như về kinh tế, so với những gì người ta thường nghĩ.

Vượt ra ngoài những trung tâm đô thị đông đúc như Philadelphia, Pittsburgh, Detroit và Milwaukee, khu vực Trung Tây cũng có dân số vùng nông thôn rất đông. Trên thực tế, theo Cơ quan Thống kê Dân số, tiểu bang Pennsylvania có dân số vùng nông thôn lớn thứ ba toàn quốc. Ohio đứng thứ tư và Michigan đứng thứ sáu. Ở vào thời điểm khi mà tình trạng chia rẽ chính trị giữa khu vực thành thị và nông thôn trở nên ngày càng nghiêm trọng, các nhà lãnh đạo ở những tiểu bang này phải có khả năng thu hẹp khoảng cách khó khăn đó.

3 tiểu bang Michigan, Wisconsin và Pennsylvania cũng rất đa dạng về chủng tộc và văn hóa, và nằm trong nhóm những tiểu bang đứng ở khoảng giữa về trình độ học vấn và tỷ lệ công dân da đen. Theo số liệu của Cơ quan Thống kê dân số, trong số 50 tiểu bang, Michigan xếp thứ 16 về tỷ lệ dân số là người da đen, Pennsylvania xếp thứ 21 và Wisconsin xếp thứ 29.

Tất cả những đặc điểm đó giúp giải thích tại sao các tiểu bang chiến địa này lại được chia đều cho cả 2 đảng. Điều này cũng giải thích tại sao khu vực này là nơi ươm mầm tốt cho các ứng cử viên phó tổng thống.

Các chính trị gia nào thành công ở một tiểu bang lớn thuộc vùng Trung Tây có nhiều khả năng cũng sẽ đạt được thành công trên phạm vi toàn quốc,

Các ứng cử viên từ khu vực Trung Tây thường mang đến cho cử tri cảm giác dễ gần gũi, giống như một người Mỹ trung bình, khi đứng chung liên danh. Trong cuộc chạy đua năm nay, điều đó có nghĩa là hai ông Vance và Walz là một sự đối chiếu tốt đẹp với ông Trump gốc New York và bà Harris gốc San Francisco.

Liên danh Trump-Vance vận động tranh cử tại Michigan – AP

Vũ Hiến