Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường bắt đầu chuyến thăm chính thức đầu tiên đến Việt Nam kể từ khi nhậm chức từ tháng 3/2023.

Tối 12/10, chuyên cơ chở Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã hạ cánh xuống sân bay quốc tế Nội Bài tại thủ đô Hà Nội. Ra đón đoàn tại sân bay quốc tế Nội Bài có Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn.

Tháp tùng Thủ tướng Lý Cường có: Bộ trưởng Thương mại Vương Văn Đào; Thứ trưởng phụ trách Bộ Ngoại giao Mã Triều Húc; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Tôn Vệ Đông; Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam Hà Vĩ; Tổng cục trưởng Tổng cục Hợp tác phát triển quốc tế Trung Quốc La Chiếu Huy; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Cải cách và Phát triển Lưu Tô Xã; Chánh văn phòng Thủ tướng Khang Húc Bình.

Chuyến thăm của ông Lý Cường diễn ra từ ngày 12 đến ngày 14/10, đánh dấu lần đầu tiên sau 11 năm một thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc thăm Việt Nam.

Vào năm 2013, người tiền nhiệm của ông Lý Cường là cố Thủ tướng Lý Khắc Cường đã có thăm chính thức Việt Nam từ ngày 13 đến 15/10/2013.

Vào tối 12/10, ngay sau khi đến Hà Nội, Thủ tướng Lý Cường đã hội kiến Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tại trụ sở Văn phòng Trung ương Đảng.

Dự kiến ông sẽ hội đàm với Thủ tướng Phạm Minh Chính vào sáng ngày Chủ nhật 13/10 trước khi chứng kiến lễ ký kết các thỏa thuận hợp tác giữa hai nước.

Trước khi đến Hà Nội, ông Lý Cường đã đến thủ đô Viêng Chăn của Lào tham dự Thượng đỉnh Trung Quốc-ASEAN lần thứ 27, Thượng đỉnh ASEAN+3 và Thượng đỉnh Đông Á lần thứ 19 từ ngày 9 đến 12/10.

Ông Lý Cường nhậm chức thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc từ tháng 3/2023 đến nay.

Ông Lý Cường thăm chính thức Việt Nam ngay sau chuyến thăm Trung Quốc (từ ngày 9-12/10) của Thường trực Ban Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Lương Cường theo lời mời của Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Ông Lương Cường đã có cuộc hội kiến với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh và hội đàm với ông Thái Kỳ, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, Bí thư Ban Bí thư, Chánh Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc hôm 11/10.

Báo South China Morning Post (SCMP) ngày 11/10 dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói Lào và Việt Nam là “hai quốc gia láng giềng chủ nghĩa xã hội thân thiện của Trung Quốc” và cho biết các chuyến thăm này “rất quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác chiến lược toàn diện”.

“Trung Quốc hy vọng thông qua chuyến thăm có thể phối với Lào và Việt Nam để tiếp tục thúc đẩy tình hữu nghị truyền thống, tăng cường liên lạc chiến lược và làm sâu sắc thêm hợp tác đôi bên cùng có lợi,” bà Mao Ninh nói.

Bình luận về sự kiện này với SCMP, Giáo sư Tra Đạo Huỳnh từ Khoa Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Bắc Kinh nói chuyến thăm mang tính “thông lệ” và hai nước có khả năng nhấn mạnh đến các dự án chung trong những lĩnh vực hạ tầng.

Giáo sư Tra Đạo Huỳnh cũng cho biết Trung Quốc và Việt Nam đã tìm được cơ chế để “phân chia hợp tác” trong những lĩnh vực thương mại, đầu tư và việc hai nước tiếp giáp trên biển và đất liền là yếu tố “quan trọng nhất” trong mối quan hệ ngoại giao.

Năm 2024 cũng đánh dấu 25 năm Việt Nam và Trung Quốc ký Hiệp ước biên giới trên đất liền và 15 năm ký ba văn kiện pháp lý về biên giới trên đất liền.

Đường sắt và xuất khẩu nông sản

Vào hôm thứ Sáu 11/10, Reuters dẫn lời hai người nắm vấn đề rằng Trung Quốc và Việt Nam dự kiến sẽ ký các thỏa thuận mới, bao gồm tăng cường kết nối đường sắt và mua bán nông sản với Việt Nam.

Trung Quốc hiện là thị trường tiêu thụ nông sản hàng đầu của Việt Nam dù vẫn còn xảy ra các vụ ngừng nhập khẩu một số mặt hàng. Cụ thể như hồi tháng Sáu, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đình chỉ nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam với lý do liên quan đến hàm lượng “kim loại nặng”.

Hiện Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu thụ rau quả lớn nhất của Việt Nam: Kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Trung Quốc trong 9 tháng đầu năm 2024 đạt 3,79 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 67% trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam 9 tháng qua, theo số liệu Tổng cục Hải quan Việt Nam.

Các nguồn tin của Reuters cho biết các thỏa thuận cũng bao gồm hệ thống thanh toán và quy trình hải quan, có thể giúp tăng cường quan hệ kinh tế giữa hai quốc gia láng giềng đều theo thể chế xã hội chủ nghĩa sau khi một loạt các cuộc gặp cấp cao và những thỏa thuận hợp tác đã được ký trong những tháng gần đây.

Bộ Ngoại giao Việt Nam và Trung Quốc đã không phản hồi trước yêu cầu bình luận của Reuters.

Vào ngày Chủ nhật 13/10, dự kiến hai nước sẽ ký một thỏa thuận mới về các hoạt động khảo sát, một nguồn tin của Reuters cho biết nhưng không nêu cụ thể.

Cả hai nguồn tin của Reuters đều bình luận trong điều kiện ẩn danh vì tính chất thông tin không được công khai.

Hiện chưa rõ bao nhiêu thỏa thuận sẽ được ký kết, nhưng các nguồn tin cho Reuters biết ít nhất hơn 10 thỏa thuận được bàn thảo.

Các tuyến đường sắt liền mạch được coi là rất quan trọng cho chuỗi cung ứng, khi ngày càng nhiều nhà sản xuất Trung Quốc chuyển hướng một số hoạt động sản xuất hàng xuất khẩu sang Việt Nam trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ.

Giới chức hai nước đánh giá đây là lĩnh vực có ý nghĩa to lớn để kết nối chiến lược hai nền kinh tế, kết nối giữa khuôn khổ Hai hành lang, một vành đai kinh tế Việt Nam-Trung Quốc với sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Được hai nước thông qua vào năm 2004, hợp tác phát triển Hai hành lang, một vành đai kinh tế Việt Nam-Trung Quốc bao gồm hành lang kinh tế Côn Minh-Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, hành lang kinh tế Nam Ninh-Lạng Sơn-Hà Nội-Hải Phòng và vành đai kinh tế Vịnh Bắc Bộ.

Vào ngày 5/10, ông Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh “thúc đẩy triển khai các dự án đường sắt kết nối với Trung Quốc”.

Hiện chưa có thời gian khởi công cụ thể liên quan đến ba dự án đường sắt kết nối Việt Nam với Trung Quốc gồm Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, Lạng Sơn-Hà Nội, Móng Cái-Hạ Long-Hải Phòng, dù thông tin này đã được đề cập liên tục trong các cuộc gặp cấp cao.

Biển Đông

Chuyến đi của ông Lý Cường diễn ra sau vụ các ngư dân ở tỉnh Quảng Ngãi bị lực lượng chấp pháp của Trung Quốc đánh đập vào ngày 29/9, mà Bộ Ngoại giao Việt Nam gọi đây là sự “đối xử thô bạo”.

Một nguồn tin từ Hà Nội đánh giá với điều kiện ẩn danh rằng vụ việc cụ thể này nếu có được đề cập trong chuyến thăm của Thủ tướng Lý Cường thì cũng chỉ ở mức chừng mực, không nặng nề được. Hai bên sẽ tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại để giải quyết khác biệt.

Về phía mình, Việt Nam tiếp tục duy trì mong muốn giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, theo luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982.

Thông tin với báo chí trong nước vào ngày thứ Bảy 12/10, sau chuyến đi của Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN 44, 45 và các hội nghị cấp cao liên quan tại thủ đô Viêng Chăn của Lào, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cho biết:

“Thủ tướng chia sẻ và đề cao lập trường nguyên tắc của ASEAN trong vấn đề Biển Đông, nhấn mạnh giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất, hiệu lực, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982. Thủ tướng cũng đề nghị các đối tác ủng hộ lập trường của ASEAN và các nỗ lực xây dựng Biển Đông thành vùng biển của hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững.”

Tại hội nghị, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr vào ngày 10/10 đã kêu gọi các lãnh đạo quốc gia Đông Nam Á và Trung Quốc tăng tốc đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử (COC) trên Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc.

Ông Ferdinand Marcos Jr nói tình hình trên Biển Đông “vẫn căng thẳng và không có gì thay đổi. Chúng tôi vẫn bị xâm hại và tấn công.”

Trong nhiều tháng qua, Philippines là nước có nhiều va chạm trên thực địa với Trung Quốc tại Biển Đông, trong đó phía Philippines liên tục tố cáo tàu bè, máy bay Trung Quốc có hành vi tấn công, quấy nhiễu, đe dọa.

Về phần mình, tại hội nghị vào ngày 11/10, ông Lý Cường nói các nước ngoài khu vực Đông Nam Á cần tôn trọng và ủng hộ các nỗ lực hòa bình của Trung Quốc ở Biển Đông và đóng vai trò xây dựng cho nền hòa bình và ổn định trong khu vực.

Ông Lý Cường không nêu cụ thể “các nước ngoài khu vực Đông Nam Á” là nước nào, nhưng có thể thấy trong thời gian gần đây, Mỹ, Úc, New Zealand, Nhật Bản là các quốc gia có các hoạt động, diễn tập an ninh hàng hải tại Biển Đông, trong đó có các sự kiện diễn tập chung với Philippines.

Theo Reuters, ông Lý Cường cũng nói Trung Quốc và các nước trong ASEAN đang “nỗ lực để sớm hoàn tất” Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc.

Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) được ký vào năm 2002 đã không phát huy tác dụng, do về mặt thực chất, DOC chỉ là một tuyên bố chính trị mang tính khuyến khích, không có tính ràng buộc đối với các bên tham gia.

Các nước Đông Nam Á có yêu sách ở Biển Đông muốn xây dựng một cam kết mang tính ràng buộc hơn, đó là COC.

Tuy nhiên, quá trình xây dựng và tạo dựng đồng thuận đối với COC luôn gặp trắc trở, chủ yếu do Trung Quốc không sẵn sàng tham gia một cam kết mạnh. Ở vị thế nước mạnh và với tham vọng to lớn ở Biển Đông, họ không muốn bị trói buộc bởi một cam kết có tính ràng buộc với các nước yếu hơn.(BBC)