Chuyên gia cho rằng Trung Quốc đang áp dụng chính sách cây gậy và củ cà rốt với Việt Nam thông qua cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Ngoại giao hai nước vừa diễn ra hôm 14/4.

Điểm đáng chú ý là trong cuộc hội thoại với người đồng cấp bên phía Việt Nam, Ngoại trưởng Trung Quốc, Vương Nghị đã đem tình hình ở Ukraine ra để phác hoạ về hậu quả của việc mối quan hệ hai nước không được xử lý khéo léo.

Ông Vương Nghị cũng nêu đích danh Hoa Kỳ trong cuộc điện đàm và cáo buộc nước này là đang “xúi giục căng thẳng và đối đầu” ở khu vực.

Ngay sau lời nhắc nhở về tình hình Ukraine và sự can thiệp của Hoa Kỳ ở khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương, ông Vương Nghị cũng đã nhấn mạnh về sự tương đồng về thể chế chính trị giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc.

Trao đổi với đài Á châu Tự do, giáo sư Carlyle Thayer – chuyên gia trong lĩnh vực an ninh ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, lý giải việc ngoại trưởng Trung Quốc đem chuyện Ukraine ra để nói với người đồng cấp Việt Nam:

“Tôi đã phải suy nghĩ rất lâu và thấu đáo sau khi đọc bản ghi nhớ về cuộc điện đàm này, bởi vì kịch bản tương tự như Ukraine chỉ có thể xảy ra trong trường hợp Trung Quốc quyết định can thiệp vào Việt Nam.

Cách mà Trung Quốc xoáy vào đề tài Ukraine có hàm ý rằng trong trường hợp Việt Nam ngả về phía Mỹ và làm tổn hại tới những lợi ích cốt lõi của Trung Quốc, thì Trung Quốc sẽ có quyền đáp trả như cách mà Nga làm với Ukraine.

Đây là lý giải duy nhất mà tôi có thể nghĩ ra được.”

Giáo Thayer cũng cho rằng bản thân các lãnh đạo ở Việt Nam đã sẵn hiểu điều này, do đó, lời của ông Vương Nghị mang tính nhắc nhở hơn là đe doạ.

Trong cuộc điện đàm với Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn, nhà ngoại giao cao cấp của Trung Quốc cũng nhấn mạnh rằng cả hai nước đều là những nước Xã hội Chủ nghĩa.

Thể chế chính trị có liên hệ thế nào với chính sách đối ngoại trong trường hợp của Việt Nam? Giáo sư Carlyle Thayer phân tích:

“Tôi cho rằng Trung Quốc đang vận dụng những giọng điệu cũ và quen thuộc theo một cách mới, đây là giọng điệu mà họ vẫn sử dụng mỗi khi họ cảm thấy lo sợ, quan ngại, hoặc bồn chồn về việc Việt Nam cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ.

Một lần nữa Trung Quốc đang cố tạo ảnh hưởng lên các phe nhóm ở Việt Nam, không chỉ một mà là nhiều phe, đặc biệt là những phe nhóm hưởng lợi từ thể chế độc đảng rằng nếu duy trì mối quan hệ với Trung Quốc thì thể chế chính trị hiện tại sẽ được đảm bảo, còn nếu ngả về phía Mỹ thì chế độ sẽ gặp bất ổn vì người Việt Nam có thể sẽ bị hấp dẫn bởi các giá trị nhân quyền và dân chủ.”

Nói theo một cách khác thì Trung Quốc đang áp dụng chính sách “cây gậy và củ cà rốt” với Việt Nam, với ‘cây gậy’ là lời đe doạ về kịch bản Ukraine nếu Việt Nam ngả theo Mỹ, còn ‘củ cà rốt’ là sự đảm bảo về thể chế chính trị nếu Việt Nam chọn duy trì mối quan hệ với Trung Quốc.

Giáo sư Thayer cho rằng thông điệp của Trung Quốc sẽ được đón nhận bởi những thành phần thủ cựu ở Việt Nam, vốn lo ngại về một kịch bản cách mạng màu lật đổ vị thế thống trị của Đảng Cộng Sản.

Cuộc điện đàm lần này và lời lẽ được phía Trung Quốc sử dụng, theo Giáo sư Thayer, là nhằm cảnh báo và tạo ảnh hưởng lên Việt Nam, trong bối cảnh hội nghị thượng đỉnh giữa Hoa Kỳ và các nước ASEAN sẽ diễn ra vào ngày 12 và 13 tháng 5 tới đây tại thủ đô Washington.(RFA)