Việc ủy ban này tôn vinh ông Ales Bialiatsky, tổ chức Memorial của Nga và tổ chức Center for Civil Liberties (CCL) của Ukraine được xem như lời chỉ trích hai nhà lãnh đạo độc tài.
Nga ép Memorial giải thể Tháng Mười Hai năm ngoái, trước khi ông Vladimir Putin, tổng thống, xua quân sang xâm lăng Ukraine.
Ông Bialiatsky bị bỏ tù giữa lúc diễn ra làn sóng biểu tình phản đối ông Alexander Lukashenko, tổng thống Belarus, còn CCL theo dõi nạn bắt bớ chính trị và tội ác với nhân loại ở những vùng của Ukraine bị Nga chiếm đóng hoặc sáp nhập.
Cả ông Bialiatsky lẫn hai tổ chức này đều “xuất sắc nỗ lực lưu hồ sơ tội ác chiến tranh, nạn vi phạm nhân quyền và nạn lạm quyền,” bà Berit Reiss-Andersen, chủ tịch Ủy Ban Nobel Na Uy, nơi bình chọn người đoạt giải Nobel Hòa Bình, họp báo cho hay.
Khi phóng viên hỏi có phải ủy ban này muốn nhắn gửi điều gì cho ông Vladimir Putin nhân dịp sinh nhật 70 tuổi của ông ta không, bà Reiss-Andersen tuyên bố giải Nobel Hòa Bình luôn dành “cho ai có công gì đó chứ không nhằm chống lại bất kỳ người nào.”
Ông Lukashenko làm tổng thống Belarus từ năm 1994 đến nay, tổng thống tại chức lâu năm nhất Âu Châu, và là đồng minh thân cận của ông Putin. Sau cuộc bầu cử lại năm 2020 bị nhiều người tố cáo gian lận, ông Lukashenko đàn áp dã man người biểu tình. Khi ông Putin quyết định xâm lăng Ukraine, ông Lukashenko cho phép quân Nga dùng Belarus làm bàn đạp tấn công Ukraine.
Ông Bialiatsky, 60 tuổi, thành lập tổ chức nhân quyền Viasna, nghĩa là mùa Xuân, năm 1996, hai năm sau khi ông Lukashenko lên nắm quyền. Ông Bialiatsky bị bỏ tù lần đầu tiên năm 2011, và năm ngoái, ông bị bắt mà không truy tố. Ông nằm trong số 1,348 người đang là tù nhân chính trị ở Belarus, theo Viasna.
Bà Svetlana Tikhanovskaya, nhà lãnh đạo đối lập Belarus đang lưu vong, hoan nghênh Ủy Ban Nobel Na Uy “công nhận tất cả người Belarus đấu tranh đòi tự do và dân chủ,” còn bà Natallia Pinchuk, vợ ông Bialiatsky, nói bà “vô cùng xúc động.”
Phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Belarus cho rằng ông Alfred Nobel “đang đội mồ đứng dậy” vì ông Bialiatsky đoạt giải Nobel Hòa Bình. Ông Alfred Nobel, thương gia giàu có người Thụy Điển, để lại tài sản thành lập giải Nobel sau khi qua đời năm 1896.
Memorial là một trong những tổ chức nhân quyền lâu đời nhất ở Nga. Ban đầu, tổ chức này được ông Andrei Sakharov, cũng từng đoạt giải Nobel Hòa Bình, lãnh đạo vào cuối những năm 1980. Họ khám phá ra quy mô thực sự của nạn đàn áp thời ông Joseph Stalin dưới hình thức trại lao động cưỡng bức, nơi có lẽ hàng chục triệu người mất mạng.
Sau đó, Memorial lật tẩy những vụ vi phạm nhân quyền gần đây hơn, như những vụ bắt cóc và tra tấn ở Cộng Hòa Chechnya thuộc Nga.
Bà Natalia Estemirova, người đứng đầu Memorial ở Chechnya, bị sát hại năm 2009.
Tháng Mười Hai, 2021, Tối Cao Pháp Viện Nga ép Memorial giải thể, nhưng tổ chức này vẫn tiếp tục hoạt động.
Mấy tháng nay, CCL của Ukraine chuyển sang tố cáo quân Nga vi phạm nhân quyền. Mấy năm trước, họ lưu hồ sơ nạn bắt bớ chính trị ở Crimea, bán đảo Ukraine bị Nga chiếm và sáp nhập năm 2014, cũng như tội ác ở những vùng miền Đông Ukraine đang nằm trong tay phe ly khai do Nga hậu thuẫn. (Th.Long) [qd]
Leave a Reply