Từ thủ đô Phnom Penh, đặc phái viên Thanh Phương tường trình:

Một hình ảnh mang đầy tính biểu tượng: Đứng trên khán đài để chụp hình lưu niệm trong lễ khai mạc thượng đỉnh ASEAN sáng nay, chỉ có lãnh đạo của 9 trong 10 quốc gia thành viên. Lý do là vì năm nay, lãnh đạo tập đoàn quân sự Miến Điện không được mời dự thượng đỉnh, và chính quyền Naypyidaw cũng không làm theo yêu cầu của nước chủ nhà Cam Bốt là cử một đại diện “phi chính trị” đến Phnom Penh. 

Trong phần trình diễn nghệ thuật truyền thống của Cam Bốt ca ngợi khối đoàn kết Đông Nam Á, những hình ảnh đặc trưng của Miến Điện vẫn được chiếu lên màn ảnh lớn, cùng với hình ảnh 9 nước thành viên khác của ASEAN. Nhưng trong thượng đỉnh lần này, không loại trừ khả năng là các lãnh đạo Đông Nam Á sẽ bàn về việc khai trừ Miến Điện khỏi ASEAN, hoặc đình chỉ tư cách thành viên của nước này, nếu khủng hoảng chính trị tại Miến Điện kéo dài.

Trong bản dự thảo tuyên bố của chủ tịch hội nghị thượng đỉnh, sẽ được công bố sau cuộc họp, các lãnh đạo ASEAN bày tỏ quan ngại về khủng hoảng chính trị kéo dài ở Miến Điện, đặc biệt là về vụ hành quyết 4 nhà hoạt động vào tháng 7 năm nay.

Theo lời ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi nói với các phóng viên tại Phnom Penh, các lãnh đạo ASEAN sẽ bàn về những biện pháp cứng rắn hơn đối với Miến Điện nếu tập đoàn quân sự không có những tiến bộ trong việc thực hiện bản Đồng thuận 5 điểm mà họ đã ký với ASEAN vào tháng 4 năm ngoái. Thỏa thuận này chủ yếu nhắm chấm dứt bạo lực của chính quyền quân sự đối với các nhà đối lập và những người biểu tình chống đảo chính. 

Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị, thủ tướng Cam Bốt Hun Sen đã kêu gọi khối ASEAN cố gắng duy trì đoàn kết, nhất trí, đồng thời cho biết thượng đỉnh lần này sẽ ra Tuyên bố của các lãnh đạo ASEAN về kỷ niệm 55 năm ASEAN cũng như Tuyên bố Tầm nhìn của các lãnh đạo ASEAN về “ASEAN hành động: Cùng ứng phó với thách thức”.

Thách thức đối với các lãnh đạo Đông Nam Á rõ ràng là không thiếu. Ngoài Miến Điện, thượng đỉnh ASEAN năm nay dĩ nhiên cũng sẽ bàn về những hồ sơ nóng khác về an ninh khu vực, như căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên sau các vụ bắn tên lửa của Bình Nhưỡng và tranh chấp chủ quyền Biển Đông.

Nhưng chiến tranh Ukraina cũng sẽ là một trong những chủ đề được đề cập đến tại Phnom Penh, trong bối cảnh các nước ASEAN không có quan điểm đồng nhất về cuộc xâm lăng của Nga.

Cũng theo lời thủ tướng Hun Sen, vào Chủ nhật (13/11), Cam Bốt sẽ chủ trì Đối Thoại Toàn Cầu ASEAN lần thứ hai để các nước Đông Nam Á cũng như các đối tác thảo luận với nhau về phương cách xây dựng một khối ASEAN bền vững trong thời kỳ hậu Covid-19.(RFI)